Άννα Νίνη
Μια ιστορία που η κοινωνία και η Δικαιοσύνη οφείλει να μην ξεχάσει.
Η ιστορία της Ηριάννας ξεκίνησε το 2011.
Ήταν φοιτήτρια Φιλοσοφικής και 23 ετών ακόμη, όταν κοιμήθηκε στο σπίτι του συντρόφου της, επίσης φοιτητή του ΕΜΠ, Κωνσταντίνου. Εκείνο το βράδυ, τα ΕΚΑΜ εισέβαλαν στο σπίτι που νοίκιαζε ο ίδιος στον Χολαργό. Τον συλλαμβάνουν ως ύποπτο για συμμετοχή στους «Πυρήνες της Φωτιάς». Η Ηριάννα προσάγεται μαζί του στη ΓΑΔΑ, δίνει προανακριτική κατάθεση, αποτυπώματα και DNA οικειοθελώς. Την ίδια μέρα αφήνεται ελεύθερη από την Αντιτρομοκρατική, ενώ ο σύντροφός της αφήνεται ελεύθερος τρεις ημέρες μετά. Ήταν και η πρώτη φορά που η ίδια στοχοποιήθηκε από τις Αρχές.
Έξι χρόνια μετά, την 1η Ιουνίου 2017, η 29χρονη πλέον Ηριάννα οδηγείται στο στο Β' Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων με τις κατηγορίες της «ένταξης και της συμμετοχής σε τρομοκρατική οργάνωση (Συνομωσία Πυρήνων της Φωτιάς)», αλλά και για «λήψη, κατοχή, μεταφορά και απόκρυψη όπλων και πυρομαχικών με σκοπό τη διάθεσή τους σε τρίτους για διάπραξη κακουργήματος και τον παράνομο εφοδιασμό ομάδων και οργανώσεων». Τελικώς καταδικάζεται σε μια πρωτοφανή δικονομική διαδικασία, σε συνολική ποινή κάθειρξης 13 ετών χωρίς ανασταλτικό χαρακτήρα και χωρίς να της αναγνωριστούν ελαφρυντικά. Από εκείνη την ημέρα περνάει τις μέρες της στις γυναικείες φυλακές του Ελαιώνα Θηβών.
Ο αντιεξουσιαστής σύντροφός της και η αθώωσή του
Ο σύντροφός της, Κωνσταντίνος, κατηγορήθηκε με το άρθρο 187 Α για συγκρότηση, ένταξη και συμμετοχή σε τρομοκρατική οργάνωση και παραπέμφθηκε πριν από τρία χρόνια σε δίκη, για να αθωωθεί πρωτόδικα, ομόφωνα και αμετάκλητα. Σύμφωνα με την εφημερίδα Documento που ανέδειξε αρχικά το θέμα, η αθωωτική απόφαση του δικαστηρίου ανέφερε χαρακτηριστικά: «Ο κατηγορούμενος πρέπει να κηρυχθεί αθώος των πράξεων που του αποδίδονται, διότι δεν προέκυψε παρουσία του σε κρησφύγετα της οργάνωσης και ιδίως σε αυτά που βρέθηκε οπλισμός, και όπως αποδείχθηκε διατηρούσε κοινωνικές μόνο σχέσεις με τους συγκατηγορούμενους του –αναφέρονται ονόματα εμπλεκόμενων με τη Συνομωσία Πυρήνων της Φωτιάς- στο πλαίσιο του ευρύτερου αντιεξουσιαστικού χώρου, στον οποίο ανήκει».
Ο σύντροφος της Ηριάννας ουδέποτε απέκρυψε πως ανήκει στον αντιεξουσιαστικό χώρο. Η ίδια δε, δεν έφερε καν την «αμαρτία» της αναρχικής ιδεολογίας. Όχι ότι κάτι τέτοιο θα διαφοροποιούσε την κατάσταση. Ένα κράτος δικαίου δεν ποινικοποιεί την πολιτική στέγη στην οποία έχει επιλέξει κάποιος να ανήκει, αλλά εξετάζει το αν έχει κάνει κολάσιμες και παράνομες πράξεις. Απ' όσο γνωρίζουμε, οι ιδέες και οι κοινωνικές, φιλικές σχέσεις είναι ακόμη έννομες και ελεύθερες. Παρόλα αυτά, ο φάκελός της στην Αντιτρομοκρατική έχει ήδη αρχίσει να κατασκευάζεται.
Το «αμαρτωλό» DNA
Τον Νοέμβριο του 2011 στην Πολυτεχνειούπολη, ένας βοηθός τεχνίτη ανελκυστήρων, αγνώστων στοιχείων, καταγγέλλει πως είδε από την ταράτσα στις 4 μ.μ. έναν άνδρα –ούτε καν γυναίκα- να βγαίνει από ένα βανάκι και να κρύβει ένα κουτί με όπλα, τα οποία δεν ταυτοποιήθηκαν ως «χρησιμοποιημένα» σε κάποια ενέργεια. Δυο χρόνια αργότερα, το 2013, η Ηριάννα συλλαμβάνεται ξανά, γιατί σύμφωνα με την Αντιτρομοκρατική προέκυψε ταυτοποίηση του δικού της δείγματος DNA σε έναν γεμιστήρα εκτός όπλου στα συγκεκριμένα ευρήματα. Για δυο ολόκληρα χρόνια δηλαδή, από το 2011 έως το 2013, η Αντιτρομοκρατική είχε στην κατοχή της τα όπλα και ξαφνικά αποφάσισε πως το DNA της Ηριάννας βρέθηκε εκεί.
Αξίζει να αναφερθεί η ακαταμάχητη αγάπη της για τη γνώση, τη μάθηση και τη διδασκαλία.
Γίνονται έρευνες τόσο στο σπίτι, όσο και στο αυτοκίνητό της. Το παραπεμπτικό βούλευμα τονίζει πως «κανένα στοιχείο που να τη συνδέει με την οργάνωση Συνομωσία Πυρήνων της Φωτιάς δεν βρέθηκε από την άρση του τηλεφωνικού όσο και του τραπεζικού απορρήτου. Περαιτέρω ούτε κατά τη διενέργεια κατ' οίκον έρευνας, ούτε όμως και κατά τη διενέργεια έρευνας σε αυτοκίνητο ιδιοκτησίας του πατέρα της προέκυψε οποιοδήποτε στοιχείο που να αποδεικνύει την εμπλοκή ή συμμετοχή της». Ωστόσο, το ίδιο βούλευμα κάνει λόγο για σοβαρές ενδείξεις ενοχής χωρίς όμως αυτές οι ενδείξεις να αναφέρονται ή να προσδιορίζονται. Το μοναδικό στοιχείο που αναφέρεται ως ενοχοποιητικό είναι «η σχέση της κατηγορούμενης με τον σύντροφό της», ο οποίος όμως έχει ήδη αθωωθεί.
Η προσωρινή απελευθέρωσή της
Η Ηριάννα αφήνεται ελεύθερη με περιοριστικούς όρους, οι οποίοι στο επόμενο διάστημα αίρονται για να ταξιδέψει στο εξωτερικό ώστε να παρουσιάσει τις δημοσιεύσεις της και να λάβει μέρος σε επιστημονικά συνέδρια. Παρουσιάζεται στο αστυνομικό τμήμα όπως της έχουν επιβάλλει κανονικά. Συνεχίζει τις σπουδές της όσο είναι υπόδικη και φτάνει να είναι συνεργάτιδα σε πανεπιστημιακά προγράμματα και υποψήφια διδάκτωρ της Φιλοσοφικής. Ωστόσο, ούτε κι αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία. Η Ηριάννα θα μπορούσε να μην είναι πανεπιστημιακός, θα μπορούσε να είναι καθαρίστρια, λογίστρια, άνεργη ή οτιδήποτε άλλο. Το μοναδικό που αξίζει να αναφερθεί ως προς τις σπουδές της είναι η ακαταμάχητη αγάπη της για τη γνώση, τη μάθηση και τη διδασκαλία στην οποία έχει επιδοθεί με πάθος όλα αυτά τα χρόνια.
Η (κατα)δίκη
Την 1η Ιουνίου, στη δίκη της, περίμενε πως θα αθωωθεί, όπως και όλοι όσοι βρέθηκαν στο δικαστήριο για να την υποστηρίξουν. Δεν βρέθηκε σε βάρος της κανένα ενοχοποιητικό στοιχείο εκτός από το υποτιθέμενο DNA που εντοπίστηκε στον γεμιστήρα των ευρημάτων της Πολυτεχνειούπολης. Πόσο έγκυρο στοιχείο ήταν αυτό το DNA; Ο διορισμένος πραγματογνώμονας Γεώργιος Φιτσιάλος, διδάκτορας Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής του Πανεπιστημίου Nice Sophia Antipolis της Γαλλίας και γενικός Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Κέντρου Γενετικής και Ταυτοποίησης DNA, ένας επιστήμονας που ειδικεύεται στην ανάλυση και την ταυτοποίηση του DNA σε εγκληματολογικές έρευνες και παράλληλα συμπεριλαμβάνεται στους καταλόγους πραγματογνωμόνων των ελληνικών δικαστηρίων, κατέληξε στο συμπέρασμα πως δεν μπορεί να γίνει ταυτοποίηση με το συγκεκριμένο μερικό γενετικό προφίλ.
Η ταυτοποίηση των ενόχων με τη μέθοδο του DNA είναι έτσι κι αλλιώς αμφιλεγόμενη. Δεν αρκεί για να ενοχοποιηθεί κάποιος - πόσο μάλλον για να καταδικαστεί. Ακόμη και ο επινοητής της μεθόδου ανίχνευσης του DNA, Kary Mullis, ένας βραβευμένος νομπελίστας, αμφισβητεί την ιατροδικαστική χρήση της μεθόδου: «Το γεγονός ότι στον τόπο του εγκλήματος βρέθηκε DNA, το οποίο μοιάζει με το DNA κάποιου υπόπτου, θα μπορούσε να σημαίνει διάφορα πράγματα. Αν βρεις τους δυο πρώτους αριθμούς μιας πιστωτικής κάρτας, μπορείς να αποδείξεις ότι δεν είναι η δική μου, αφού τα νούμερα δεν συμπίπτουν. Απαιτείται ολόκληρος ο αριθμός για να το κάνεις. Το δείγμα DNA που συλλέγεται από τα ιατροδικαστικά εργαστήρια αντιστοιχεί μόνο στους δυο πρώτους αριθμούς, έχει λοιπόν τα όρια του» (Dancing Naked in the Mind Field).
Μια γυναίκα 29 ετών καταδικάζεται να περάσει τα καλύτερα της χρόνια στη φυλακή, επειδή είχε σχέσεις με έναν άνθρωπο που τυχαία γνώριζε μέλη των Πυρήνων της Φωτιάς.
Είναι λοιπόν μια μέθοδος που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αθωωθεί κάποιος, αλλά δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί αυτόνομα για την ενοχοποίηση κάποιου, πόσο μάλλον για την καταδίκη του αν δεν υπάρχουν άλλα στοιχεία. Εκτός των άλλων, ο Ποινικός Κώδικας ορίζει πως ένας κατηγορούμενος έχει δικαίωμα να κάνει εξέταση DNA για να αποδείξει την αθωότητά του. Στην περίπτωση της Ηριάννας αυτό δεν επετράπη. Μάλιστα όταν ζητήθηκε δείγμα από την εγκληματολογική υπηρεσία προκειμένου να εξεταστεί από τον ειδικό πραγματογνώμονα, η απάντηση ήταν πως το δείγμα «τελείωσε».
Ο πραγματογνώμονας στην έκθεσή του επεσήμανε πως «σημειώθηκαν τραγικά λάθη, σοβαρές ελλείψεις και σημαντικές αποκλίσεις από τους κανόνες που έχει θεσπίσει η διεθνής επιστημονική κοινότητα για την ανάλυση DNA δειγμάτων εγκληματολογικού χαρακτήρα. Το υλικό που χρησιμοποιήθηκε χαρακτηρίζεται ως υλικό χαμηλής ποσότητας και ποιότητας, καθώς βρίσκεται κάτω από το όριο των 200pg/αντίδραση και κατά τη γενετική ανάλυση απέδωσε ένα μη πλήρες και κακής ποιότητας γενετικό προφίλ. Στη στατιστική ανάλυση δεν συμπεριελήφθη όλο το προφίλ αλλά μόνο όσοι γενετικοί δείκτες ήταν πλήρως συμβατοί με το γενετικό προφίλ της κατηγορουμένης, ενώ οι υπόλοιποι αγνοήθηκαν. Αν είχαν συμπεριληφθεί η κατηγορούμενη θα είχε αποκλειστεί ως δότρια του γενετικού υλικού».
Παρά τα παραπάνω στοιχεία, που μόνο ανεπαρκή μπορούν να θεωρηθούν, η Ηριάννα καταδικάστηκε. Μέσα στο δικαστήριο όλα τα στοιχεία και όλοι οι μάρτυρες υπεράσπισης αγνοήθηκαν επιδεικτικά από την πρόεδρο, η οποία, όπως αναφέραν σε επιστολές τους η Ηριάννα και ο συντρόφος της, ρώτησε μέχρι και γιατί δεν χώριζε από τον «αντιεξουσιαστή σύντροφό» της, ενώ καθ' όλη τη διάρκεια της δίκης φρόντισε να εξετάσει τον κοινωνικό κύκλο της κατηγορούμενης και όχι τα όποια πειστήρια υπήρχαν.
Τα ερωτήματα
Τα προβλήματα που προκύπτουν εδώ είναι πολλά.
Αφενός υπάρχει μια καταδίκη και μια τόσο βαριά ποινή σε έναν νέο άνθρωπο χωρίς ενδείξεις και αποδείξεις. Μια γυναίκα 29 ετών καταδικάζεται να περάσει τα καλύτερα της χρόνια στη φυλακή, επειδή είχε σχέσεις με έναν άνθρωπο που τυχαία γνώριζε μέλη των Πυρήνων της Φωτιάς. Έναν άνθρωπο του αντιεξουσιαστικού χώρου που έχει αθωωθεί από το Εφετείο Κακουργημάτων το οποίο έκρινε πως δεν έχει κάνει καμιά παράνομη πράξη από τα στοιχεία που ενδελεχώς εξέτασε.
Η Πρόεδρος που καταδίκασε την Ηριάννα, λίγες μέρες μετά την καταδικαστική απόφαση, προήχθη από το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο του Αρείου Πάγου.
Αφετέρου δημιουργείται ένα άνευ προηγουμένου δεδικασμένο που ανοίγει ουσιαστικά το δρόμο για παρόμοιες καταδίκες. Η ποινή που επιβλήθηκε στην Ηριάννα χτυπάει ένα πολύ συγκεκριμένο καμπανάκι: Στη θέση της θα μπορούσε να είναι ο οποιοσδήποτε και τίποτα δεν μας αποκλείει πως εσύ, εγώ, ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας ή ένας συνάδελφος που κάθεται δίπλα σου στο γραφείο θα ενοχοποιηθεί μια μέρα χωρίς στοιχεία, απλά και μόνο επειδή έτυχε να γνωρίσει, να χαιρετήσει ή να επιλέξει ένα σύντροφο.
Η κοινωνία στο πλάι της Ηριάννας
Μέχρι στιγμής η Ηριάννα δεν είναι μόνη. Τα αντανακλαστικά της κοινωνίας είδαν και εντόπισαν τους παραπάνω κινδύνους που ελλοχεύουν αν τελικά η Ηριάννα παραμείνει στη φυλακή. Ένα κύμα συμπαράστασης έχει ξεσπάσει από την ημέρα που η ιστορία της έγινε γνωστή, οι άνθρωποι που ακόμη πιστεύουν πως υπάρχουν ελπίδες να επιβιώσει ένα κράτος δικαίου, έχουν δημιουργήσει ένα ψήφισμα υπέρ της, στο οποίο μπορεί να υπογράψει ο καθένας. Μέχρι τώρα έχουν συγκεντρωθεί πάνω από 10.000 υπογραφές.
Διανοητές, πανεπιστημιακοί, συγγραφείς και ποιητές υπέγραψαν ένα κείμενο υποστήριξης, δημόσια πρόσωπα και συνάδελφοι της τάχθηκαν υπέρ της, όπως και η μεγαλύτερη μερίδα του Τύπου φρόντισε να αναπαράξει την ιστορία της και την αδικία που υπέστη, ως όφειλε. Εδώ, υπάρχει και μια σελίδα υποστήριξης που έχει δημιουργηθεί προκειμένου ο καθένας να μπορεί να παρακολουθήσει τις εξελίξεις της υπόθεσης της. Παράλληλα, 15 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ συνυπέγραψαν δήλωση υπέρ της 29χρονης, κάνοντας λόγο για μια «πρωτοφανή απόφαση που δημιουργεί την αίσθηση σοβαρής παραβίασης αρχών και κανόνων της απονομής της δικαιοσύνης και του κράτους δικαίου, ενώ ο Υπουργός Δικαιοσύνης, Σταύρος Κοντονής, έδειξε να θέλει μια επίσπευση των διαδικασιών ζητώντας το σκεπτικό της απόφασης και την άμεση καθαρογραφή της.
Το να έχει μια δίκαιη δίκη θα είναι μια νίκη.
Μιας απόφασης που θα πρέπει να δημοσιοποιηθεί ώστε να ικανοποιηθεί το περί κοινού δικαίου αίσθημα, πολλώ δε μάλλον από τη στιγμή που η Ζωή Δημοπούλου-Αποστολίδου, η Πρόεδρος του Β' Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων Αθήνας που καταδίκασε την Ηριάννα, λίγες μέρες μετά την καταδικαστική απόφαση και την ποινή που επέβαλε στην 29χρονη -χωρίς αναστολή και χωρίς ελαφρυντικά-, προήχθη από το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο του Αρείου Πάγου σε Πρόεδρο Εφετών.
Η Ηριάννα σήμερα παραμένει στη φυλακή. Η κακοδικία στην οποία εγκλωβίστηκε, ίσως διορθωθεί στις 17 Ιουλίου κατά την εξέταση της Έφεσης που έχει ασκηθεί από τον συνήγορο της, Θεόδωρο Μαντά. Το να έχει μια δίκαιη δίκη θα είναι μια νίκη, αν δεν θέλουμε αυτό που αποκαλούμε δικαιοσύνη σε ένα κράτος δικαίου, να μετατραπεί σε απειλή για τη δημοκρατία. Αλλά ακόμη κι έτσι, η εμπειρία της στοχοποίησης, του εγκλεισμού, της καταδίκης, της αγωνίας και της ταλαιπωρίας σε μια ιστορία που μόνο με καφκικό εφιάλτη μπορεί να παρομοιαστεί, δεν πρόκειται να αφαιρεθούν από τη μνήμη της και τη μνήμη της κοινωνίας. Ούτε και θα έπρεπε.
