Είναι ιδιαίτερη τιμή και χαρά να βρίσκομαι σήμερα ανάμεσά σας στην σημαντική αυτή εκδήλωση με επίκεντρο τον Θρησκευτικό Τουρισμό στα Επτάνησα, την πρωτοβουλία της οποίας είχε, μαζί με την Ιερά Σύνοδο, η μητρόπολη Ζακύνθου και ο σεβασμιότατος μητροπολίτης Ζακύνθου κ.Χρυσόστομος.Η δική μου συνεισφορά θα αφορά αποκλειστικά στην τουριστική σκοπιά του θέματος του συνεδρίου και του εγχειρήματος της ανάπτυξης θρησκευτικού τουρισμού στα Επτάνησα.
Τα Επτάνησα
Τα Επτάνησα αποτελούν μια ανεπτυγμένη τουριστικά περιφέρεια, με τουλάχιστον τρεις ανεπτυγμένους επί μέρους διακριτούς προορισμούς : την Κέρκυρα , τη Ζάκυνθο και την Κεφαλονιά. Τα τρία αυτά νησιά δέχονται ετησίως περίπου 1,5 εκ. αεροπορικές αφίξεις ξένων τουριστών, ενώ η Κέρκυρα δέχεται άλλες 150.000 τουρίστες θαλασσίως ( σύμφωνα με τα στοιχεία ΕΣΥΕ 2007, καθόσον δεν έχουν δημοσιευτεί νεώτερα). Τα Επτάνησα διαθέτουν συνολικά 901 ξενοδοχειακές μονάδες με 45.047 δωμάτια και 86.120 κλίνες καθώς και ανάλογο αριθμός κλινών σε μη κύρια ξενοδοχειακά καταλύματα. Η εικόνα, όμως, από τη σκοπιά της απόδοσης των μονάδων αυτών (και δυστυχώς ίδια είναι η εικόνα για το σύνολο της ξενοδοχειακής προσφοράς) δεν είναι ειδυλλιακή: οι διατιθέμενες κλίνες αυξάνουν, οι υποστηρικτικές του Τουρισμού επιχειρήσεις (εστιατόρια, μπαρ, τουριστικά γραφεία, ενοικιάσεις αυτοκινήτων κλπ) πληθαίνουν, η εξάρτηση της τοπικής οικονομίας από τον Τουρισμό εντείνεται, αλλά οι επιδόσεις του Τουρισμού δεν αυξάνονται εξίσου θεαματικά ή ακόμη κατά περίπτωση και μειώνονται. Για παράδειγμα, οι διανυκτερεύσεις σε ξενοδοχεία μεταξύ 2007 και 2008 μειώθηκαν κατά 123.454 δηλαδή κατά 1,7%, ενώ πληρότητα, που φαίνεται να αυξάνεται από 69,1% σε 70%, να αυξάνεται δηλαδή λιγότερο από 1 ποσοστιαία μονάδα, απλούστατα, οφείλεται στο αρνητικό γεγονός, ότι κατά το 2008 περισσότερα ξενοδοχεία έμειναν κλειστά για μεγαλύτερο διάστημα. Οι αφίξεις τα ξενοδοχεία μειώθηκαν το 2008 έναντι του 2009 κατά 3%.
Τα Επτάνησα αποτελούν μια ανεπτυγμένη τουριστικά περιφέρεια, με τουλάχιστον τρεις ανεπτυγμένους επί μέρους διακριτούς προορισμούς : την Κέρκυρα , τη Ζάκυνθο και την Κεφαλονιά. Τα τρία αυτά νησιά δέχονται ετησίως περίπου 1,5 εκ. αεροπορικές αφίξεις ξένων τουριστών, ενώ η Κέρκυρα δέχεται άλλες 150.000 τουρίστες θαλασσίως ( σύμφωνα με τα στοιχεία ΕΣΥΕ 2007, καθόσον δεν έχουν δημοσιευτεί νεώτερα). Τα Επτάνησα διαθέτουν συνολικά 901 ξενοδοχειακές μονάδες με 45.047 δωμάτια και 86.120 κλίνες καθώς και ανάλογο αριθμός κλινών σε μη κύρια ξενοδοχειακά καταλύματα. Η εικόνα, όμως, από τη σκοπιά της απόδοσης των μονάδων αυτών (και δυστυχώς ίδια είναι η εικόνα για το σύνολο της ξενοδοχειακής προσφοράς) δεν είναι ειδυλλιακή: οι διατιθέμενες κλίνες αυξάνουν, οι υποστηρικτικές του Τουρισμού επιχειρήσεις (εστιατόρια, μπαρ, τουριστικά γραφεία, ενοικιάσεις αυτοκινήτων κλπ) πληθαίνουν, η εξάρτηση της τοπικής οικονομίας από τον Τουρισμό εντείνεται, αλλά οι επιδόσεις του Τουρισμού δεν αυξάνονται εξίσου θεαματικά ή ακόμη κατά περίπτωση και μειώνονται. Για παράδειγμα, οι διανυκτερεύσεις σε ξενοδοχεία μεταξύ 2007 και 2008 μειώθηκαν κατά 123.454 δηλαδή κατά 1,7%, ενώ πληρότητα, που φαίνεται να αυξάνεται από 69,1% σε 70%, να αυξάνεται δηλαδή λιγότερο από 1 ποσοστιαία μονάδα, απλούστατα, οφείλεται στο αρνητικό γεγονός, ότι κατά το 2008 περισσότερα ξενοδοχεία έμειναν κλειστά για μεγαλύτερο διάστημα. Οι αφίξεις τα ξενοδοχεία μειώθηκαν το 2008 έναντι του 2009 κατά 3%.
Η κρίση
Αυτή ήταν λίγο πολύ η κατάσταση αρκετών ελληνικών προορισμών ήλιου και θάλασσας πριν από την τρέχουσα τουριστική κρίση. Η κρίση επιδείνωσε τα τουριστικά μεγέθη και ανέδειξε με μεγαλύτερη ένταση τα υφιστάμενα προβλήματα : Σύμφωνα με τα στοιχεία των κύριων αερολιμένων της Χώρας, η Κέρκυρα είχε το διάστημα Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2009 μείωση αφίξεων 9,6%, η Κεφαλονιά 21,2% και η Ζάκυνθος 6,3%, ενώ το ΄Ακτιο 3,9%. Οι λεγόμενοι «πλάγιοι μήνες» πήγαν πολύ άσχημα: για παράδειγμα ο Σεπτέμβριος (που κανονικά θα πρέπει να θεωρείται μήνας αιχμής) είχε μεγαλύτερες μειώσεις από το μέσο όρο για όλα τα νησιά, πλην της Κεφαλονιάς, που, όμως, ως νεώτερος συγκριτικά προορισμός, δέχεται χαμηλότερα συνολικά μεγέθη από τους άλλους δύο ανεπτυγμένους προορισμούς.
Αυτή ήταν λίγο πολύ η κατάσταση αρκετών ελληνικών προορισμών ήλιου και θάλασσας πριν από την τρέχουσα τουριστική κρίση. Η κρίση επιδείνωσε τα τουριστικά μεγέθη και ανέδειξε με μεγαλύτερη ένταση τα υφιστάμενα προβλήματα : Σύμφωνα με τα στοιχεία των κύριων αερολιμένων της Χώρας, η Κέρκυρα είχε το διάστημα Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2009 μείωση αφίξεων 9,6%, η Κεφαλονιά 21,2% και η Ζάκυνθος 6,3%, ενώ το ΄Ακτιο 3,9%. Οι λεγόμενοι «πλάγιοι μήνες» πήγαν πολύ άσχημα: για παράδειγμα ο Σεπτέμβριος (που κανονικά θα πρέπει να θεωρείται μήνας αιχμής) είχε μεγαλύτερες μειώσεις από το μέσο όρο για όλα τα νησιά, πλην της Κεφαλονιάς, που, όμως, ως νεώτερος συγκριτικά προορισμός, δέχεται χαμηλότερα συνολικά μεγέθη από τους άλλους δύο ανεπτυγμένους προορισμούς.
Τα μηνύματα
Θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε, ότι τα Επτάνησα λαμβάνουν ήδη, όπως και αρκετοί άλλοι ελληνικοί προορισμοί, αρνητικά μηνύματα εκ μέρους της διεθνούς ζήτησης. Σημαντικό τέτοιο μήνυμα, που θα πρέπει να αντιμετωπίσουν, είναι και η έντονη εξάρτησή τους από την, κορεσμένη πλέον, αγορά του Ηνωμένου Βασιλείου, που έχει ήδη αποδώσει σχεδόν όσα της επιτρέπουν τα όριά της σε εξερχόμενο τουρισμό. Σημειώστε ότι από το σύνολο των αφίξεων της Ζακύνθου τα 2/3 προέρχονται από το Ηνωμένο Βασίλειο, γεγονός που καθιστά τη Ζάκυνθο άμεσα εξαρτημένη από όλες τις εσωτερικές οικονομικές και κοινωνικές συγκυρίες του Ηνωμένου Βασιλείου…
Θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε, ότι τα Επτάνησα λαμβάνουν ήδη, όπως και αρκετοί άλλοι ελληνικοί προορισμοί, αρνητικά μηνύματα εκ μέρους της διεθνούς ζήτησης. Σημαντικό τέτοιο μήνυμα, που θα πρέπει να αντιμετωπίσουν, είναι και η έντονη εξάρτησή τους από την, κορεσμένη πλέον, αγορά του Ηνωμένου Βασιλείου, που έχει ήδη αποδώσει σχεδόν όσα της επιτρέπουν τα όριά της σε εξερχόμενο τουρισμό. Σημειώστε ότι από το σύνολο των αφίξεων της Ζακύνθου τα 2/3 προέρχονται από το Ηνωμένο Βασίλειο, γεγονός που καθιστά τη Ζάκυνθο άμεσα εξαρτημένη από όλες τις εσωτερικές οικονομικές και κοινωνικές συγκυρίες του Ηνωμένου Βασιλείου…
Θεματικές μορφές τουρισμού
΄Έχουμε, κατά συνέπεια, προορισμούς ήλιου και θάλασσας, εξωστρεφείς, που θα πρέπει σύντομα να διαφοροποιήσουν το προϊόν τους και την πελατεία τους , προκειμένου να μπορέσουν να εξασφαλίσουν την επιβίωση του τοπικού τουριστικού τομέα και να μεγιστοποιήσουν τις ωφέλειές τους: να βελτιώσουν την βιωσιμότητα και την απόδοση των τουριστικών επιχειρήσεων, να μειώσουν την εποχικότητα και να στηρίξουν πιο αποτελεσματικά την τοπική οικονομία. ΄Εχουμε δηλαδή προορισμούς, που θα πρέπει με βάση τους φυσικούς και πολιτιστικούς τους πόρους, να επιλέξουν τις θεματικές εκείνες μορφές τουρισμού, για τις οποίες διαθέτουν συγκριτικά πλεονεκτήματα, να τις αναπτύξουν, να οργανώσουν την άσκησή τους και να τις προβάλουν ώστε να εξασφαλίσουν και την κατάλληλη θεματική πελατεία. Μια πελατεία, που δεν θα διακινείται τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, αλλά κυρίως τους πλάγιους μήνες και που θα έχει βελτιωμένη μέση κατά κεφαλήν δαπάνη στον προορισμό, σε σχέση με το μέσο τουρίστα του ήλιου και της θάλασσας. Ταυτόχρονα, και με δεδομένο ότι στον Τουρισμό δεν υπάρχουν στεγανά, όσον αφορά στα ενδιαφέροντα και τις πραγματικές δραστηριότητες των τουριστών, τα Επτάνησα θα πρέπει να μεριμνήσουν, ώστε και η βασική τους πελατεία του ήλιου και της θάλασσας να στραφεί σε θεματικές δραστηριότητες τέτοιες, που να εμπλουτίζουν την παραμονή της και τις εμπειρίες της από τους προορισμούς.
΄Έχουμε, κατά συνέπεια, προορισμούς ήλιου και θάλασσας, εξωστρεφείς, που θα πρέπει σύντομα να διαφοροποιήσουν το προϊόν τους και την πελατεία τους , προκειμένου να μπορέσουν να εξασφαλίσουν την επιβίωση του τοπικού τουριστικού τομέα και να μεγιστοποιήσουν τις ωφέλειές τους: να βελτιώσουν την βιωσιμότητα και την απόδοση των τουριστικών επιχειρήσεων, να μειώσουν την εποχικότητα και να στηρίξουν πιο αποτελεσματικά την τοπική οικονομία. ΄Εχουμε δηλαδή προορισμούς, που θα πρέπει με βάση τους φυσικούς και πολιτιστικούς τους πόρους, να επιλέξουν τις θεματικές εκείνες μορφές τουρισμού, για τις οποίες διαθέτουν συγκριτικά πλεονεκτήματα, να τις αναπτύξουν, να οργανώσουν την άσκησή τους και να τις προβάλουν ώστε να εξασφαλίσουν και την κατάλληλη θεματική πελατεία. Μια πελατεία, που δεν θα διακινείται τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, αλλά κυρίως τους πλάγιους μήνες και που θα έχει βελτιωμένη μέση κατά κεφαλήν δαπάνη στον προορισμό, σε σχέση με το μέσο τουρίστα του ήλιου και της θάλασσας. Ταυτόχρονα, και με δεδομένο ότι στον Τουρισμό δεν υπάρχουν στεγανά, όσον αφορά στα ενδιαφέροντα και τις πραγματικές δραστηριότητες των τουριστών, τα Επτάνησα θα πρέπει να μεριμνήσουν, ώστε και η βασική τους πελατεία του ήλιου και της θάλασσας να στραφεί σε θεματικές δραστηριότητες τέτοιες, που να εμπλουτίζουν την παραμονή της και τις εμπειρίες της από τους προορισμούς.
Το στοίχημα της τουριστικής ανάπτυξης
Η ανάπτυξη θεματικών μορφών τουρισμού είναι ένα στοίχημα για την Τουριστική Ανάπτυξη της Χώρας μας, που τέθηκε για πρώτη φορά τα τέλη της 10ετίας του 80 και έκτοτε επιδιώκεται, ως σταθερή κατεύθυνση πολιτικής, από τα διαδοχικά κόμματα, που κυβέρνησαν και κυβερνούν έκτοτε τη Χώρα, χωρίς όμως εντυπωσιακά αποτελέσματα. ΄Ετσι, σύμφωνα με έγκυρες εκτιμήσεις (ελλείψει σχετικών στοιχείων) οι εισερχόμενοι θεματικοί τουρίστες είναι για το σύνολο των θεματικών μορφών τουρισμού περίπου το 5-8% των συνολικών αφίξεων στα σύνορα, ενώ η πελατεία των περισσοτέρων θεματικών μορφών, με εξαίρεση το συνεδριακό και το θαλάσσιο τουρισμό, παραμένει πελατεία αμιγώς ελληνική.
Αυτό είναι το πλαίσιο, στο οποίο συζητάμε σήμερα την ανάπτυξη θεματικών μορφών τουρισμού στα Επτάνησα, με έμφαση στο θρησκευτικό τουρισμό.
Η ανάπτυξη θεματικών μορφών τουρισμού είναι ένα στοίχημα για την Τουριστική Ανάπτυξη της Χώρας μας, που τέθηκε για πρώτη φορά τα τέλη της 10ετίας του 80 και έκτοτε επιδιώκεται, ως σταθερή κατεύθυνση πολιτικής, από τα διαδοχικά κόμματα, που κυβέρνησαν και κυβερνούν έκτοτε τη Χώρα, χωρίς όμως εντυπωσιακά αποτελέσματα. ΄Ετσι, σύμφωνα με έγκυρες εκτιμήσεις (ελλείψει σχετικών στοιχείων) οι εισερχόμενοι θεματικοί τουρίστες είναι για το σύνολο των θεματικών μορφών τουρισμού περίπου το 5-8% των συνολικών αφίξεων στα σύνορα, ενώ η πελατεία των περισσοτέρων θεματικών μορφών, με εξαίρεση το συνεδριακό και το θαλάσσιο τουρισμό, παραμένει πελατεία αμιγώς ελληνική.
Αυτό είναι το πλαίσιο, στο οποίο συζητάμε σήμερα την ανάπτυξη θεματικών μορφών τουρισμού στα Επτάνησα, με έμφαση στο θρησκευτικό τουρισμό.
Ο θρησκευτικός τουρισμός
Θρησκευτικός τουρισμός υπάρχει ήδη ασφαλώς στην Ελλάδα, ασκείται κυρίως από εσωτερικούς τουρίστες και κατευθύνεται στα γνωστά προσκυνήματα της Ορθοδοξίας : στην Τήνο, την Πάρο, τα Μετέωρα, το ΄Αγιο ΄Ορος, αλλά και στα μοναστήρια γύρω από τα μεγάλα και μεσαία αστικά κέντρα, ενώ στα Επτάνησα ο θρησκευτικός τουρισμός στοχεύει στο προσκύνημα στα σκηνώματα των Αγίων και σε επίσκεψη στα πιο γνωστά μοναστήρια.
Ο ελάχιστος ακόμη εισερχόμενος θρησκευτικός τουρισμός είναι κυρίως οργανωμένες επισκέψεις στα Βήματα, από τα οποία μίλησε ο Απόστολος Παύλος, που τα τελευταία χρόνια ο ΕΟΤ επιχειρεί –χωρίς ολοκληρωμένο μέχρι σήμερα αποτέλεσμα- να εξωραΐσει σε συνεργασία με τις εκκλησίες και τις εφορίες αρχαιοτήτων των αντίστοιχων περιοχών και να προβάλει με ειδικά έντυπα. Είναι χαρακτηριστικό, ότι η Τουρκία έχει ανακαλύψει και οργανώσει τη διαδρομή «τα βήματα του Αποστόλου Παύλου» πριν από την Ελλάδα. Η Ελλάδα απευθύνεται κυρίως για προσέλκυση εισερχόμενου θρησκευτικού τουρισμού στη Ρωσία και τις άλλες ορθόδοξες βαλκανικές χώρες, διότι αντιλαμβάνεται τον θρησκευτικό τουρισμό στη μία του μόνο διάσταση: αυτή του προσκυνήματος…. Τα αποτελέσματα όμως, όπως δείχνουν οι έρευνες δεν είναι ικανοποιητικά, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η προσπάθεια αυτή θα πρέπει να εγκαταλειφθεί.
Θρησκευτικός τουρισμός υπάρχει ήδη ασφαλώς στην Ελλάδα, ασκείται κυρίως από εσωτερικούς τουρίστες και κατευθύνεται στα γνωστά προσκυνήματα της Ορθοδοξίας : στην Τήνο, την Πάρο, τα Μετέωρα, το ΄Αγιο ΄Ορος, αλλά και στα μοναστήρια γύρω από τα μεγάλα και μεσαία αστικά κέντρα, ενώ στα Επτάνησα ο θρησκευτικός τουρισμός στοχεύει στο προσκύνημα στα σκηνώματα των Αγίων και σε επίσκεψη στα πιο γνωστά μοναστήρια.
Ο ελάχιστος ακόμη εισερχόμενος θρησκευτικός τουρισμός είναι κυρίως οργανωμένες επισκέψεις στα Βήματα, από τα οποία μίλησε ο Απόστολος Παύλος, που τα τελευταία χρόνια ο ΕΟΤ επιχειρεί –χωρίς ολοκληρωμένο μέχρι σήμερα αποτέλεσμα- να εξωραΐσει σε συνεργασία με τις εκκλησίες και τις εφορίες αρχαιοτήτων των αντίστοιχων περιοχών και να προβάλει με ειδικά έντυπα. Είναι χαρακτηριστικό, ότι η Τουρκία έχει ανακαλύψει και οργανώσει τη διαδρομή «τα βήματα του Αποστόλου Παύλου» πριν από την Ελλάδα. Η Ελλάδα απευθύνεται κυρίως για προσέλκυση εισερχόμενου θρησκευτικού τουρισμού στη Ρωσία και τις άλλες ορθόδοξες βαλκανικές χώρες, διότι αντιλαμβάνεται τον θρησκευτικό τουρισμό στη μία του μόνο διάσταση: αυτή του προσκυνήματος…. Τα αποτελέσματα όμως, όπως δείχνουν οι έρευνες δεν είναι ικανοποιητικά, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η προσπάθεια αυτή θα πρέπει να εγκαταλειφθεί.
Πεπερασμένη η ελληνική αγορά
Όμως, στη συζήτησή μας αυτή, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας, ότι η ελληνική αγορά είναι πεπερασμένη: αριθμεί 11 εκ. άτομα μόνο, που δεν πραγματοποιούν όλα ταξίδια κατ’ έτος για διάφορους λόγους (οικονομικούς, ηλικίας, μειωμένης κινητικότητας κλπ). Οι κύριες τουριστικές αγορές μας, αυτές που μας στέλνουν τα υψηλά μεγέθη αφίξεων, δεν είναι ορθόδοξες, είναι πάντως χριστιανικές. Η θρησκεία είναι μία πολύ σημαντική έκφανση του πολιτισμού, γερά συνδεδεμένη με την εξέλιξη των τεχνών: της αρχιτεκτονικής, της αγιογραφίας, αλλά και με τις κοινωνικές αντιλήψεις . Ο πολιτισμός είναι σύμφωνα με όλες τις έρευνες αγοράς και μελέτες μάρκετινγκ για τον Ελληνικό Τουρισμό το μεγαλύτερο συγκριτικό πλεονέκτημα της Χώρας μας και προς τον πολιτισμό κυρίως (δηλαδή προς τα μνημεία όλων των εποχών και τη σύγχρονη πολιτιστική παραγωγή) θα πρέπει να διευρυνθεί το τουριστικό μας προϊόν, ώστε να διαφοροποιηθεί από αυτό των ανταγωνιστών μας στη Μεσόγειο.
Όμως, στη συζήτησή μας αυτή, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας, ότι η ελληνική αγορά είναι πεπερασμένη: αριθμεί 11 εκ. άτομα μόνο, που δεν πραγματοποιούν όλα ταξίδια κατ’ έτος για διάφορους λόγους (οικονομικούς, ηλικίας, μειωμένης κινητικότητας κλπ). Οι κύριες τουριστικές αγορές μας, αυτές που μας στέλνουν τα υψηλά μεγέθη αφίξεων, δεν είναι ορθόδοξες, είναι πάντως χριστιανικές. Η θρησκεία είναι μία πολύ σημαντική έκφανση του πολιτισμού, γερά συνδεδεμένη με την εξέλιξη των τεχνών: της αρχιτεκτονικής, της αγιογραφίας, αλλά και με τις κοινωνικές αντιλήψεις . Ο πολιτισμός είναι σύμφωνα με όλες τις έρευνες αγοράς και μελέτες μάρκετινγκ για τον Ελληνικό Τουρισμό το μεγαλύτερο συγκριτικό πλεονέκτημα της Χώρας μας και προς τον πολιτισμό κυρίως (δηλαδή προς τα μνημεία όλων των εποχών και τη σύγχρονη πολιτιστική παραγωγή) θα πρέπει να διευρυνθεί το τουριστικό μας προϊόν, ώστε να διαφοροποιηθεί από αυτό των ανταγωνιστών μας στη Μεσόγειο.
Η κατανομή του ΙΤΕΠ
Για να “ευλογήσουμε και τα γένια μας”, αναφέρομαι και σε μια πρόσφατη μελέτη για τις Ειδικές ή Θεματικές Μορφές Τουρισμού του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων, του ΙΤΕΠ, μη κερδοσκοπικού σωματείου το οποίο ενισχύεται οικονομικά από το ΞΕΕ και του οποίου έχω την τιμή να είμαι αιρετός πρόεδρος. Στο κεφάλαιο για το θρησκευτικό τουρισμό, το ΙΤΕΠ διακρίνει δύο μορφές: α) τους προσκυνητές, για τους οποίους, όπως ήδη ανέφερα, μοναδικό ή ισχυρότερο κίνητρα είναι το θρησκευτικό και β) τον τουρισμό θρησκευτικής κληρονομιάς, στον οποίο οι τουρίστες συνδυάζουν στο ταξίδι τους και άλλες δραστηριότητες και ενδιαφέροντα. ΄Ετσι προκύπτει και ο ορισμός του θρησκευτικού τουρισμού, ως «του συνόλου των τουριστικών δραστηριοτήτων, που εκτυλίσσονται γύρω από χώρους και μνημεία θρησκευτικής σημασίας». Και φυσικά ο ορισμός αυτός και οι άλλες επισημάνσεις του ΙΤΕΠ είναι σύμφωνες με τη διεθνή βιβλιογραφία.
Για να “ευλογήσουμε και τα γένια μας”, αναφέρομαι και σε μια πρόσφατη μελέτη για τις Ειδικές ή Θεματικές Μορφές Τουρισμού του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων, του ΙΤΕΠ, μη κερδοσκοπικού σωματείου το οποίο ενισχύεται οικονομικά από το ΞΕΕ και του οποίου έχω την τιμή να είμαι αιρετός πρόεδρος. Στο κεφάλαιο για το θρησκευτικό τουρισμό, το ΙΤΕΠ διακρίνει δύο μορφές: α) τους προσκυνητές, για τους οποίους, όπως ήδη ανέφερα, μοναδικό ή ισχυρότερο κίνητρα είναι το θρησκευτικό και β) τον τουρισμό θρησκευτικής κληρονομιάς, στον οποίο οι τουρίστες συνδυάζουν στο ταξίδι τους και άλλες δραστηριότητες και ενδιαφέροντα. ΄Ετσι προκύπτει και ο ορισμός του θρησκευτικού τουρισμού, ως «του συνόλου των τουριστικών δραστηριοτήτων, που εκτυλίσσονται γύρω από χώρους και μνημεία θρησκευτικής σημασίας». Και φυσικά ο ορισμός αυτός και οι άλλες επισημάνσεις του ΙΤΕΠ είναι σύμφωνες με τη διεθνή βιβλιογραφία.
Η προσέλκυση
Αν, λοιπόν, συνδυάσει κανείς τα ευρύτερα πολιτιστικά ενδιαφέροντα των δυνητικών τουριστών, ελλήνων και ξένων, συμπεριλαμβανομένων των νέων, με τους χώρους θρησκευτικής λατρείας, θα αντιληφθεί, για παράδειγμα, ότι οι βυζαντινοί και μεταβυζαντινοί ναοί και τα μοναστήρια αποτελούν συγχρόνως πολιτιστικά μνημεία, τα οποία είναι δυνατόν να προσελκύσουν μεγάλο αριθμό τουριστών από όλο τον κόσμο και κυρίως από την Ευρώπη. Όπως ακριβώς γίνεται με όλα τα θρησκευτικά μνημεία των δυτικών πρωτευουσών, που τα επισκέπτονται πλήθη τουριστών, κυρίως χριστιανών διαφορετικών δογμάτων, οι οποίοι εκτός από τη θρησκευτική τους αξία, απολαμβάνουν και την αξία τους ως ιστορικών μνημείων και έργων τέχνης.
Με τον τρόπο αυτό, απευθυνόμαστε και στον τουρίστα, που προσελκύεται με κύριο κίνητρο το προσκύνημα και στον τουρίστα με ευρύτερα πολιτιστικά ενδιαφέροντα, που, ακριβώς για το λόγο αυτό, είναι σε θέση να προσεγγίσει ένα ναό εν λειτουργία με τον αναγκαίο σεβασμό και να διευρύνει μέσα από αυτόν τις γνώσεις του. Μια τέτοια προσέγγιση του θρησκευτικού τουρισμού έχει ασφαλώς μεγαλύτερο τουριστικό κοινό και επομένως μεγαλύτερες δυνατότητες επιτυχίας, χωρίς ασφαλώς να περιορίζει τον προσκυνηματικό χαρακτήρα των ταξιδιών των πιστών, που και αυτός μπορεί και πρέπει να αναδειχθεί διότι και αυτός έχει δυνητικά κοινά.
Αν, λοιπόν, συνδυάσει κανείς τα ευρύτερα πολιτιστικά ενδιαφέροντα των δυνητικών τουριστών, ελλήνων και ξένων, συμπεριλαμβανομένων των νέων, με τους χώρους θρησκευτικής λατρείας, θα αντιληφθεί, για παράδειγμα, ότι οι βυζαντινοί και μεταβυζαντινοί ναοί και τα μοναστήρια αποτελούν συγχρόνως πολιτιστικά μνημεία, τα οποία είναι δυνατόν να προσελκύσουν μεγάλο αριθμό τουριστών από όλο τον κόσμο και κυρίως από την Ευρώπη. Όπως ακριβώς γίνεται με όλα τα θρησκευτικά μνημεία των δυτικών πρωτευουσών, που τα επισκέπτονται πλήθη τουριστών, κυρίως χριστιανών διαφορετικών δογμάτων, οι οποίοι εκτός από τη θρησκευτική τους αξία, απολαμβάνουν και την αξία τους ως ιστορικών μνημείων και έργων τέχνης.
Με τον τρόπο αυτό, απευθυνόμαστε και στον τουρίστα, που προσελκύεται με κύριο κίνητρο το προσκύνημα και στον τουρίστα με ευρύτερα πολιτιστικά ενδιαφέροντα, που, ακριβώς για το λόγο αυτό, είναι σε θέση να προσεγγίσει ένα ναό εν λειτουργία με τον αναγκαίο σεβασμό και να διευρύνει μέσα από αυτόν τις γνώσεις του. Μια τέτοια προσέγγιση του θρησκευτικού τουρισμού έχει ασφαλώς μεγαλύτερο τουριστικό κοινό και επομένως μεγαλύτερες δυνατότητες επιτυχίας, χωρίς ασφαλώς να περιορίζει τον προσκυνηματικό χαρακτήρα των ταξιδιών των πιστών, που και αυτός μπορεί και πρέπει να αναδειχθεί διότι και αυτός έχει δυνητικά κοινά.
Απαιτείται οργάνωση και στόχευση
Αυτό, που ασφαλώς απαιτείται σε κάθε περίπτωση, είναι η οργάνωση του προϊόντος στον προορισμό και η στοχευμένη προβολή του. Πρόκειται για ένα δύσκολο έργο, που απαιτεί συμμετοχή ενός εξειδικευμένου φορέα, αυτού που στην τουριστική διάλεκτο αποκαλείται destination management organization. Αυτός θα μπορούσε να είναι περιφερειακού ή διανομαρχιακού επιπέδου και σύνθεσης, με συμμετοχή των μητροπόλεων. Θα πρέπει να «χαράξει» τις διαδρομές, στη βάση μονοήμερων επισκέψεων ή πολυήμερων περιηγήσεων, να εξασφαλίσει συνθήκες ομαλής επισκεψιμότητας και προκυνήματος, να πραγματοποιήσει συμφωνίες με γειτονικές επιχειρήσεις (πχ στάσεις για φαγητό ή αναψυκτικά, αναμνηστικά κλπ), να εξασφαλίσει ξεναγήσεις, όπου χρειάζεται, και να προτείνει τις διαδρομές, ως «προϊόν» στις αγορές τους και στην εσωτερική αγορά σε μορφή συνολικού πακέτου, προσαρμοσμένου στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τον τρόπο διακίνησης της κάθε αγοράς. Συγχρόνως, θα πρέπει να μεριμνήσει για όλες τις υποδομές, εγκαταστάσεις και υπηρεσίες, που χρειάζεται και στις μέρες μας απαιτεί ο οποιοσδήποτε τουρίστας. Ακόμη θα πρέπει να κάνει γνωστή, με την κατάλληλη εξειδικευμένη προβολή, την ύπαρξη και λειτουργία των διαδρομών.
Κλείνοντας, θα ήθελα να ζητήσω συγγνώμη, που, ως εκ της ιδιότητος και του ρόλου μου, απασχόλησα ένα τόσο πνευματικό ακροατήριο με τόσο πεζά πράγματα, όπως είναι τα “προϊόντα” και “οι αγορές”. Πρόκειται, όμως, για παραμέτρους, που θα πρέπει να έχουμε υπόψη, αν κινηθούμε προς την κατεύθυνση της δέσμευσης κονδυλίων και της συμμετοχικής και οργανωμένης δράσης για την επίτευξη του σκοπού μας, που αποτελεί το θέμα της σημερινής μας συγκέντρωσης.
Αυτό, που ασφαλώς απαιτείται σε κάθε περίπτωση, είναι η οργάνωση του προϊόντος στον προορισμό και η στοχευμένη προβολή του. Πρόκειται για ένα δύσκολο έργο, που απαιτεί συμμετοχή ενός εξειδικευμένου φορέα, αυτού που στην τουριστική διάλεκτο αποκαλείται destination management organization. Αυτός θα μπορούσε να είναι περιφερειακού ή διανομαρχιακού επιπέδου και σύνθεσης, με συμμετοχή των μητροπόλεων. Θα πρέπει να «χαράξει» τις διαδρομές, στη βάση μονοήμερων επισκέψεων ή πολυήμερων περιηγήσεων, να εξασφαλίσει συνθήκες ομαλής επισκεψιμότητας και προκυνήματος, να πραγματοποιήσει συμφωνίες με γειτονικές επιχειρήσεις (πχ στάσεις για φαγητό ή αναψυκτικά, αναμνηστικά κλπ), να εξασφαλίσει ξεναγήσεις, όπου χρειάζεται, και να προτείνει τις διαδρομές, ως «προϊόν» στις αγορές τους και στην εσωτερική αγορά σε μορφή συνολικού πακέτου, προσαρμοσμένου στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τον τρόπο διακίνησης της κάθε αγοράς. Συγχρόνως, θα πρέπει να μεριμνήσει για όλες τις υποδομές, εγκαταστάσεις και υπηρεσίες, που χρειάζεται και στις μέρες μας απαιτεί ο οποιοσδήποτε τουρίστας. Ακόμη θα πρέπει να κάνει γνωστή, με την κατάλληλη εξειδικευμένη προβολή, την ύπαρξη και λειτουργία των διαδρομών.
Κλείνοντας, θα ήθελα να ζητήσω συγγνώμη, που, ως εκ της ιδιότητος και του ρόλου μου, απασχόλησα ένα τόσο πνευματικό ακροατήριο με τόσο πεζά πράγματα, όπως είναι τα “προϊόντα” και “οι αγορές”. Πρόκειται, όμως, για παραμέτρους, που θα πρέπει να έχουμε υπόψη, αν κινηθούμε προς την κατεύθυνση της δέσμευσης κονδυλίων και της συμμετοχικής και οργανωμένης δράσης για την επίτευξη του σκοπού μας, που αποτελεί το θέμα της σημερινής μας συγκέντρωσης.
*Ο κ. Γεράσιμος Φωκάς είναι Πρόεδρος
του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου