Η ιστορία του Πατρινού Καρναβαλιού (1828- 2010)

Προστέθηκε από 24grammata

24grammata.com/ ιστορία των ασήμαντων πραγμάτων
Από την Μαρία Βόλλη
Ας ξετυλίξουμε μαζί αυτό το αειθαλές γαϊτανάκι κεφιού και ας συμμετάσχουμε στο διαρκές γλέντι του από το 1828 μέχρι σήμερα μαθαίνοντας τα γεγονότα, που σημάδεψαν την ιστορία του… Σήμερα, είναι από τα πολυπληθέστερα σε συμμετοχή μεταμφιεσμένων (40.000 στη μεγάλη παρέλαση) και είναι αναμφισβήτητα πρώτο στην Ευρώπη σε συμμετοχή νέων και γι’ αυτό πρώτο σε κέφι και σε πάθος.
1828
Απελευθέρωση της Πάτρας.
1829
Το Καρναβάλι της Πάτρας ανιχνεύεται σε υποτυπώδη μορφή. Το βρίσκουμε σε χορούς σε σπίτια μεταξύ των εύπορων οικογενειών, όπου κυριαρχούν οι ελληνικοί δημοτικοί χοροί και οι ξενόφερτοι της εποχής, όπως η πόλκα, η μαζούρκα, οι καντρίλιες και το βαλς. Σαν πρώτος αποκριάτικος χορός, θεωρείται αυτός που έγινε το 1829 στο σπίτι του Πατρινού εμπόρου Μωρέττη μετά την απελευθέρωση. Ο Μωρέττης έδωσε έναν επίσημο χορό με καλεσμένους Γάλλους αξιωματικούς και 15 Πατρινούς αστούς. Από τις κυρίες μόνο 7 γνώριζαν ευρωπαϊκούς χορούς.
1830
Σημαντικό ρόλο στη δημιουργία και το χαραχτήρα του Πατρινού Καρναβαλιού φέρονται να είχαν και οι γαλλικές δυνάμεις του στρατηγού Μαιζόν, οι οποίες στάθμευαν στην πόλη μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους. Θεωρείται, ότι μετέφεραν τα αποκριάτικα έθιμα της πατρίδας τους και τον καρναβαλικό τρόπο διασκέδασης, τον οποίο προσέλαβαν οι ντόπιοι.
Άλλωστε, αυτό το καρναβάλι είναι καθαρά δυτικότροπο και δεν έχει καμία σχέση με τα αποκριάτικα παγανιστικά έθιμα της υπόλοιπης Ελλάδας, που έρχονται από τα βάθη του χρόνου, ακόμα και από τη λατρεία του αρχαίου θεού Διονύσου, και που με τα φαλλικά σύμβολά τους και την ελευθεριότητα των μεταμφιέσεων και των τραγουδιών αποτελούν αγροτικές τελετουργίες για τη γονιμότητα της άνοιξης, τη παραγωγικότητα της γης και των κοπαδιών.
1850
Οι Πατρινοί πλέον χορεύουν πόλκα, μαζούρκα, καντρίλιες και βαλς στους χορούς, ενώ τα μασκαρέματα γίνονται με πρόχειρα μέσα.
1860
Αρχίζει η εξέλιξη του Καρναβαλιού. Το δυτικότροπο χαρακτήρα του ενισχύει το γεγονός, ότι εκτός από την αρχικά κοσμοπολίτικη σύνθεση της τοπικής αστικής τάξης (έλληνες από τις παροικίες, αλλά και Άγγλοι, Γερμανοί κ.ά, αντιπρόσωποι ή επιχειρηματίες στο εμπόριο της σταφίδας) και η λαϊκή συμμετοχή στο καρναβάλι εκπροσωπείται κυρίως από την πολυάριθμη ιταλική παροικία της πόλης (φυγάδες από την πατρίδα τους λόγω πολιτικών διωγμών).
1865
Η λαϊκή συμμετοχή αρχικά ήταν πολύ μικρή. Όμως, από το 1865 που έγινε η ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα, στην Πάτρα γίνεται μαζική εισβολή Επτανησίων, που αναζητούν εργασία στην πόλη. Μαζί τους καταφθάνουν μουσικοί από την Κέρκυρα και τη Ζάκυνθο, που με το προοδευτικό πνεύμα και τα τραγούδια τους μέσα στις λιγοστές ταβέρνες του λιμανιού και της παλιάς πόλης επηρέασαν σημαντικά την εξέλιξη του νεογέννητου καρναβαλιού, που απέκτησε ελευθεροστομία. Πιστεύεται, ότι με το κέφι, την ευρηματική διάθεση και τη ζωντάνια τους οι νησιώτες έδωσαν άλλο χρώμα στις αποκριάτικες διασκεδάσεις στην Πάτρα, που λάμβαναν τότε χώρα σε ταβέρνες και καφενεία.
1872
Στη δεκαετία του 1870, που θεωρήθηκε περίοδος οικονομικής ανάπτυξης της πόλης, το Καρναβάλι εξελίχθηκε ακόμη περισσότερο. Το 1872 ολοκληρώνεται η κατασκευή του Δημοτικού Θεάτρου “Απόλλων” και οι φιλόμουσοι, πλούσιοι σταφιδέμποροι επιχορηγούν τις παραστάσεις του. Στα επόμενα χρόνια το αρχιτεκτονικό κομψοτέχνημα του Τσίλερ μετατρέπεται σε χορευτική αίθουσα, όπου πραγματοποιούνται οι πρώτοι δημόσιοι αποκριάτικοι χοροί. 1875
Εμφανίζονται τα πρώτα καρναβαλικά άρματα και οι μασκαράτες. Μεγαλοαστοί χρηματοδοτούν την κατασκευή καρναβαλικών αρμάτων, ενώ καθιερώνεται και η παρέλαση. Χοροί και παρέλαση είναι για πολλές- πολλές δεκαετίες το επίσημο Πατρινό Καρναβάλι. Στο περιθώριό του, βέβαια, υπήρχε και μια λαϊκή εκδοχή του με γλέντια σε ταβέρνες ή σπίτια. Λαϊκοί τεχνίτες ήταν και οι κατασκευαστές των αρμάτων και μασκαρατών και ανάλογη ήταν και η τεχνοτροπία τους. Όμως, το Καρναβάλι ήταν η γιορτή των αστών, αφού οι φανταχτεροί χοροί τους και η οργάνωση και χρηματοδότηση της παρέλασης και των αρμάτων από αυτούς έδινε τον τόνο.
1876
Οι Ζακυνθινοί στέλνουν μεγάλες ποσότητες λουλουδιών στην Πάτρα, για να χρησιμοποιηθούν στην κατασκευή αρμάτων. Τότε αρχίζει και ο λουλουδοπόλεμος ανάμεσα στις παρέες. Την ίδια χρονιά οι Πατρινοί αποκτούν τη συνήθεια να προσφέρουν ανθοδέσμες στις πρωταγωνίστριες των θιάσων (όπως και να πετάνε πεντάρες στη σκηνή για αποδοκιμασία).
1880
Στη γιορτή του Αγίου Αντωνίου (17 Ιανουαρίου) εμφανίζονται στους δρόμους οι πρώτες μπούλες (ομάδες μεταμφιεσμένων που τριγύριζαν στις γειτονιές και με χιουμοριστική διάθεση έκαναν πλάκα σε φίλους, γνωστούς, αλλά και άγνωστους. Η μεταμφίεση ήταν πρόχειρη με ρούχα του αντίθετου φύλου, ρούχα της γιαγιάς, κ.ά.), άσχετα με το πότε άρχιζε το Τριώδιο. Την ίδια χρονιά η μουσική του Στράους αντικατέστησε τους αμανέδες και η πόλκα το τσάμικο, σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής.
1881
Δημοσιεύονται για πρώτη φορά διαφημίσεις καταστημάτων, που νοικιάζουν αποκριάτικες ενδυμασίες, όπως ντόμινο, αλλά και φουστανέλες.
1883
Τα κορίτσια από τα παράθυρα ρίχνουν κουφέτα στους περαστικούς μασκαράδες και αυτοί απαντούν με λουλούδια.
1884
Τρία ντόμινο γυρνούν με άμαξα και πετούν στα μπαλκόνια κέρινα αυγά, που μέσα περιείχαν καλαμπόκια. Ήταν, άραγε, ο προπομπός του σημερινού χαρτοπόλεμου;
1890
Εμφανίζονται οι πρώτοι αποκριάτικοι παιδικοί χοροί, οι “Balls d’ Enfants”. Τα παιδιά πηγαίνουν ντυμένα σαν μεγάλοι και συμπεριφέρονται σαν μεγάλοι.
1892
Παραλίγο να συμβεί αιματηρή συμπλοκή μεταξύ αντιφρονούντων πολιτικών ομάδων την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς. Την ίδια χρονιά ιδρύεται η Φιλαρμονική Εταιρεία, που από τότε συμμετέχει στο Καρναβάλι με διάφορες εκδηλώσεις.
1893
Εμφανίζονται οι περίφημοι πιερότοι με ψηλά, μυτερά καπέλα και πολύχρωμες στολές με ρόμβους, οι οποίοι συμμετείχαν στην παρέλαση με ποδήλατα.
1894
Οι πιερότοι πετούν χαρτοπόλεμο, έθιμο που πολύ γρήγορα διαδόθηκε και επεκτάθηκε στους χορούς.
1899
Με ιδιωτική πρωτοβουλία σχηματίστηκε η πρώτη επιτροπή (κομιτάτο) και συγκέντρωνε εισφορές. Αυτή τη χρονιά ρίχνονται και οι σοκολάτες, ενώ είναι η πρώτη φορά που ακούγεται ραδιόφωνο. Το Καρναβάλι του 1899 θεωρήθηκε από τα πιο πετυχημένα από την ίδρυσή του.
1900
Στην παρέλαση παίρνουν για πρώτη φορά μέρος 22 άρματα με δαπάνες ιδιωτών, ενώ οι χοροί κρατούν μέχρι τα ξημερώματα.
1904
Στην παρέλαση πάνω σε άρμα εμφανίστηκε μια τεράστια κότα που… γεννούσε κέρινα υπερμεγέθη αυγά, γεμάτα χαρτοπόλεμο. Πολύ γρήγορα εμφανίστηκε και το έθιμο του αυγοπολέμου με κέρινα αυγά γεμάτα κομφετί (κατασκευασμένα σε ειδικές μηχανές), τα οποία έριχναν οι καρναβαλιστές από τα μπαλκόνια. Αν και το έθιμο αυτό έχει εξαφανιστεί σήμερα, θεωρείται πως αποτελεί πρόδρομο του σοκολατοπόλεμου.
1907
Δημιουργήθηκε η “Εταιρεία Εορτών”, η οποία εξασφάλιζε εισφορές ιδιωτών και του δήμου με σκοπό την υλοποίηση του Καρνάβαλου. Προκηρύχθηκε διαγωνισμός με βραβεία για τα καλύτερα άρματα και το πρώτο ολοκληρωμένο καρναβάλι ήταν πλέον γεγονός.
1909
Το Καρναβάλι εκείνης της χρονιάς άφησε εποχή, γιατί κάθε βράδυ η Μουσική του Δήμου έπαιζε αποκριάτικους σκοπούς στους δρόμους της πόλης. Το 1909 ιδρύθηκε από φοιτητές και μαθητές ο όμιλος “Εφηβικός Σύλλογος Εορτών η Δόξα”, με σκοπό την οργάνωση διασκεδάσεων για τα μέλη του.
1911
Στο Καρναβάλι πλέον συμμετείχαν άτομα κάθε κοινωνικής τάξης και καταγωγής, ενώ στους χορούς οι κομψευόμενοι της εποχής είχαν ξυρίσει το μουστάκι τους.
1912
Ο Βλάσης Γαβρηλίδης σε χρονογράφημά του στην εφημερίδα “Ακρόπολη” χαρακτηρίζει την Πάτρα ως “Πόλη – Φρενοκομείον”, γιατί παρ΄ όλο που δεν έγιναν οργανωμένες εκδηλώσεις, είχε επικρατήσει μεγάλο κέφι.
1914
Το ταγκό κάνει την εμφάνισή του, ενώ ακούγεται για πρώτη φορά το καρναβαλικό εμβατήριο “Βάλε το ντόμινο και πάμε στο χορό”. 1920
Την προηγούμενη δεκαετία τα πράγματα δεν ήταν ευνοϊκά για το καρναβάλι. Οι συνεχείς πόλεμοι και οι συγκρούσεις (Βαλκανικοί πόλεμοι, Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, Εθνικός Διχασμός, Μικρασιατική Εκστρατεία) έστειλαν τους άντρες στο μέτωπο και έφεραν στην πόλη οικονομική στενότητα και δυστυχία. Το 1920 όμως έμεινε στην ιστορία του Καρναβαλιού, γιατί οι τουαλέτες χορού έγιναν σκανδαλωδώς αποκαλυπτικές και οι κυρίες έδειξαν το ντεκολτέ τους.
1923
Για πρώτη φορά την τήρηση της τάξης στην περίοδο του Καρναβαλιού ανέλαβε η Αστυνομία Πόλεων.
1927
Στο Δημοτικό Θέατρο οργανώνεται ξανά το “Μουρμπούλι” ως απογευματινός χορός, όπου κυρίαρχος ήταν η γυναίκα. Τα “Μπουρμπούλια” ξεκίνησαν ως έθιμο μάλλον το 1872, που ολοκληρώθηκε και η κατασκευή του θεάτρου Απόλλων. Μπουρμπούλι σημαίνει κρέας που βράζει γρήγορα, μεζές, πρόχειρο γεύμα στο πόδι. Μεταφορικά αποδίδει το κλίμα που επικρατούσε στους αντίστοιχους χορούς της Ευρώπης, αυτό της τυχαίας, στιγμιαίας γνωριμίας. Τότε όλες οι γυναίκες της πόλης έρχονταν στο θέατρο, που μετατρεπόταν σε αίθουσα απογευματινού χορού. Οι γυναίκες προσέρχονταν ελεύθερα, χωρίς εισιτήριο και χωρίς συνοδό, αλλά με μαύρο φαρδύ και μακρύ ντόμινο και μάσκα, ώστε να μην αναγνωρίζονται και να έχουν την πρωτοβουλία στην εκλογή καβαλιέρου στο χορό. Στα χρόνια που οι σχέσεις των δυο φύλλων ήταν υπό αυστηρή επιτήρηση, το μπουρμπούλι ήταν μια ετήσια απόδραση και τόπος πραγματικών, αλλά και φανταστικών ερωτικών περιπετειών. Γίνονται και σήμερα, για να διατηρείται η παράδοση.
1928
Η Ένωση Συντακτών Πατρών οργάνωσε για πρώτη φορά επίσημο αποκριάτικο χορό στο Δημοτικό Θέατρο στις 23/2. Το έθιμο διήρκεσε μέχρι το 1940 και μέχρι τότε ήταν η πιο επίσημη εκδήλωση του Καρναβαλιού.
1938
Αυτή τη χρονιά οι ταβέρνες είχαν την τιμητική τους. Οι καρναβαλιστές γυρνούσαν από γειτονιά σε γειτονιά και δοκίμαζαν στο πόδι το κρασί της καθεμιάς, αφού είχε προκηρυχθεί και διαγωνισμός για το ποια ταβέρνα θα παρουσίαζε τον ωραιότερο εορταστικό διάκοσμο και τις πιο κεφάτες παρέες.
1939
Το 1939, όπως και το 1938 ήταν τα καλύτερα και πιο εντυπωσιακά προπολεμικά καρναβάλια. Εκείνη τη χρονιά πραγματοποιήθηκε παρέλαση με τη συμμετοχή περίπου 25 αρμάτων, στην πλειοψηφία τους καλλιτεχνικά, χωρίς να λείπουν όμως και τα σατυρικά. Την ίδια χρονιά επικράτησε η συνήθεια η βασίλισσα της Αποκριάς να είναι Πατρινοπούλα και όχι ηθοποιός.
1940
Ο Ταχυδρόμος της 13/3/1940 έγραφε: “Με παιδιάστικη χάρη μια Αθηναία με κόμμωση αλαπάζ, εγγονή παλαιού και γνωστότατου δημοτικού άρχοντα της πρωτεύουσας που πήγε στην Πάτρα και απέσπασε από όλους βλέμματα θαυμασμού. Είναι η προσωποποίηση της γλυκύτητας, καθώς μαρτυρεί και το όνομά της”. Επρόκειτο για την αξέχαστη Μελίνα Μερκούρη. Από το 1940 μέχρι το 1950 λόγω της ξενικής κατοχής και του εμφυλίου δεν έγιναν καρναβάλια, με εξαίρεση κάποιους χορούς που έγιναν το 1940 χωρίς μεγάλο κέφι.
1951
Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 γίνονται οι πρώτες διστακτικές σκέψεις για αναβίωση του καρναβαλιού. Οι πλέον απαισιόδοξοι προεξοφλούσαν την αποτυχία: “τίποτα δε θα είναι όπως παλιά”. Κι όμως το καρναβάλι ξαναγεννήθηκε από τους πρωτοπόρους μουσικούς ομίλους “Ορφέας” και “Πατραϊκή Μανδολινάτα”, που είχαν τα ηνία της προσπάθειας. Το πατρινό καρναβάλι επέστρεψε στις ζωές των Πατρινών, αλλά και όλων των Ελλήνων, ιδίως όμως όσων είχαν την οικονομική δυνατότητα (κυρίως εύποροι Αθηναίοι) να ταξιδέψουν στην Πάτρα για να συμμετάσχουν στο καρναβάλι, όπως και στα περίφημα μπουρμπούλια. Την ίδια περίοδο ο κινηματογραφικός φακός αποτύπωσε στιγμιότυπα του καρναβαλιού σε ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου. Ακόμα πιο πολλές ιστορικές σκηνές, βέβαια, υπάρχουν και σε ιστορικά προπολεμικά επίκαιρα.
1952
Από εκείνη τη χρονιά την πρωτοβουλία για την οργάνωση του Καρναβαλιού ανέλαβε ο Δήμος Πατρών. Ο Καρνάβαλος “βασιλιάς” της Αποκριάς και σύμβολο κεφιού παρουσιάστηκε για πρώτη φορά. Τον Καρνάβαλο συνοδεύει πάντα πολυπρόσωπη ακολουθία, η Αυλή του. Εκτός απ’ το Βασιλιά του, όμως, το Καρναβάλι, έχει και την Βασίλισσά του. Είναι ένα όμορφο κορίτσι, διαφορετικό κάθε χρονιά, που παρελαύνει πάνω σε άνθινο άρμα. Ο Βασιλιάς Καρνάβαλος και η Βασίλισσα της Αποκριάς, δεσπόζουν στη μεγάλη παρέλαση της τελευταίας Κυριακής, που αποτελεί την πιο σημαντική εκδήλωση και στο σύγχρονο Καρναβάλι. Το πρώτο μεταπολεμικό άνθινο άρμα παρουσιάστηκε στο Καρναβάλι του 1952 και ήταν κατασκευή του ανθοκόμου Μαρούδα.
1953
Το Καρναβάλι της Πάτρας προβάλλεται πιο συστηματικά σαν πανελλήνιο γεγονός και προσελκύει αυξανόμενο, χρόνο με το χρόνο, αριθμό επισκεπτών. Ο Καρνάβαλος αποκτά περιστρεφόμενο κεφάλι και σύρει την παρέλαση κινώντας τα χέρια του και χαιρετώντας τους καρναβαλιστές. 1956
Το 1956 το καρναβάλι γίνεται στόχος επιθέσεων χριστιανικών και άλλων ηθικολογικών οργανώσεων, που παραπληροφορημένες κατέφθασαν στην Πάτρα από άλλες περιοχές της Ελλάδας κατά τη διάρκεια του καρναβαλιού, για να καταγγείλουν όργια, διαφθορά, “σόδομα και γόμορα”, αλλά εμποδίστηκαν από την αστυνομία. Οι εντελώς ανυπόστατες κατηγορίες συνάντησαν την αδιαφορία ή την ενόχληση των Πατρινών και των επισκεπτών του καρναβαλιού. Είναι χαρακτηριστικό, πως η τοπική εκκλησία δε συμμερίστηκε τις απόψεις των ταραξιών, αφού γνώριζε πως το καρναβάλι ήταν μια αθώα ψυχαγωγική εκδήλωση. Ακόμα, την ίδια εποχή σε ορισμένες περιπτώσεις επιβλήθηκε άνωθεν λογοκρισία σε ορισμένες καρναβαλικές κατασκευές, των οποίων το καυστικό πνεύμα έθιγε τα κακώς κείμενα.
1957
Ο ραδιοσταθμός του Παρισιού μεταδίδει ημίωρο πρόγραμμα από το Καρναβάλι της Πάτρας. Αστυνομική διάταξη απαγορεύει την εμφάνιση αρμάτων, που διακωμωδούν πολιτικά πρόσωπα και μπορούν να προκαλέσουν διατάραξη της δημόσιας τάξης.
1958
Απαγορεύεται η ευθεία βολή σοκολάτας.
1959
Στην παρέλαση συμμετέχουν 9 άρματα και 8 μπάντες, ενώ ρίχνονται στους θεατές 112.000 σοκολάτες! Ο Καρνάβαλος καίγεται κάτω από ραγδαία βροχή, με τον κόσμο να παρακολουθεί κάτω από χιλιάδες ομπρέλες.
1960
Στιγμιότυπα του Καρναβαλιού μεταδίδονται από αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο. Το 1960 κάνει την πρώτη της εμφάνιση και η Μπαντίνα του Δήμου Πατρών, της οποίας η συμβολή έκτοτε ήταν ιδιαίτερα σημαντική στις καρναβαλικές εκδηλώσεις. Την ίδια χρονιά στην παρέλαση έλαβε μέρος και η μουσική της Αστυνομίας Πόλεων. Το ίδιο έγινε και τον επόμενο χρόνο. Απ’ αυτή τη χρονιά αρχίζει και η Περιηγητική Λέσχη Πατρών να οργανώνει κάθε χρόνο “μπαλ – μασκέ” με βραβεία για τις καλύτερες μεταμφιέσεις. Αργότερα η Περιηγητική θα προσθέσει στις αποκριάτικες εκδηλώσεις της και το χορό του μαύρου ντόμινου.
1962
Στο Καρναβάλι του 1962, την Καθαρά Δευτέρα η Περιηγητική Λέσχη γιόρτασε τα Κούλουμα κάνοντας και διαγωνισμό χαρταετού καθιερώνοντας και αυτόν τον εορτασμό.
1964
Τη χρονιά του θανάτου του βασιλιά Παύλου το Καρναβάλι ματαιώθηκε.
1966
Αυτή τη χρονιά το καρναβάλι τίθεται σε νέες βάσεις. Ο δημοσιογράφος Νίκος Μαστοράκης έφερε στην Πάτρα το “Κυνήγι του Κρυμμένου Θησαυρού”, στο οποίο πήραν μέρος 94 Πατρινοί και επισκέπτες από όλη την Ελλάδα με τα αυτοκίνητά τους. Πρώτη νικήτρια αναδείχθηκε η ομάδα ενός φίλου του καρναβαλιού από τη Θεσσαλονίκη, η ομάδα του Άλκη Στέα, ο οποίος δέχτηκε να παρουσιάσει το παιχνίδι την επόμενη χρονιά. Μια άλλη καινοτομία στο Καρναβάλι του 1966 ήταν το Ράλι κωμικού αυτοκινήτου, που οργάνωσε ο Ορειβατικός Σύνδεσμος την τελευταία Κυριακή του Καρναβαλιού. Την ίδια χρονιά εισήχθη στο Καρναβάλι και το Πατρινό Λαχείο. Με άδεια του Υπουργείου Οικονομικών κληρώθηκε λαχείο, που διένειμε ως κέρδη δέκα αυτοκίνητα.
1967
Ο Άλκης Στέας ταυτίστηκε όσο κανένας άλλος με το Πατρινό Καρναβάλι και ιδιαίτερα με τον Κρυμμένο Θησαυρό. Μετά από τη συμμετοχή του στο πρώτο κυνήγι του 1966, από το 1967 διοργάνωνε το παιχνίδι, παρουσίαζε τις φάσεις του και διεκπεραίωνε την τηλεοπτική μετάδοση, μέχρι και τη χρονιά του θανάτου του, το 1999 (πέθανε στις 9 Μαρτίου του 1999). Ο αείμνηστος πια Στέας έμπαινε σε κάθε ελληνικό σπίτι από τις τηλεοπτικές συχνότητες της ΕΡΤ. Εκφράσεις του, όπως “ευτυχείτε”, “η καρναβαλούπολη της Ελλάδας” για την Πάτρα, και “συνεχίστε να χορεύετε” προς τους καρναβαλιστές έμειναν ιστορικές. Το Πατρινό Λαχείο είχε άλλον ένα χρόνο ζωής και το 1967 μοίρασε 15 αυτοκίνητα στους τυχερούς. Στα πλαίσια του Καρναβαλιού του 1967 τραγούδησε στο Δημοτικό Θέατρο ο διάσημος Ντομένικο Μοντούνιο.
1968
Ύστερα από πρωτοβουλία του Φυσιολατρικού Συνδέσμου Πατρών εμφανίστηκε και καθιερώθηκε ένα καρναβάλι “μινιατούρα”, το “Baby Rally”. Σ’ αυτό, σε πρώτη φάση συμμετείχαν σε μια εκδήλωση – ποδηλατικό αγώνα, μασκαρεμένα αγόρια και κορίτσια, τα οποία έδιναν το δικό τους στίγμα στις καρναβαλικές εκδηλώσεις. Οι τρομεροί “Μπέμπηδες” του Πατρινού Καρναβαλιού κατόρθωσαν επί σειρά ετών να κατακτήσουν μια ξεχωριστή θέση στην πορεία του θεσμού με το γνωστό “baby rally”. Την ίδια χρονιά εμφανίστηκε πλήρωμα αυτοκινήτου με όμοια στολή. “Τα τραπουλόχαρτα” ήταν το πρώτο ομοιογενές πλήρωμα.
1969
Εμφανίστηκε το πρώτο μεταμφιεσμένο… αυτοκίνητο, αφού παρατηρήθηκε για πρώτη φορά συμβατότητα ανάμεσα στη μεταμφίεση του αυτοκινήτου και του πληρώματος, που κουβαλούσε. Η λέξη “Πλήρωμα” κυριολεκτεί και καθιερώνεται.
1970
Ο Καρνάβαλος είχε συνολικό μήκος 30 μέτρα και ήρθε σιδηροδρομικώς, όπου του έγινε επίσημη υποδοχή στο σταθμό. Την ίδια χρονιά οι εκδηλώσεις της τελευταίας Κυριακής, μεταδόθηκαν για πρώτη φορά από την τηλεόραση.
1971
Οι ομάδες των πληρωμάτων αρχίζουν και μεγαλώνουν και είναι αρκετοί αυτοί που συμμετέχουν με δυο αυτοκίνητα.
1972
Η Περιηγητική Λέσχη οργάνωσε ένα ποδηλατικό παιχνίδι για μεγάλους, χωρίς να έχει όμως ανάλογη συνέχεια.
1974
Ξεκινά η σύγχρονη φάση του καρναβαλιού και οι καρναβαλιστές πείθονται να εγκαταλείψουν τα αυτοκίνητά τους και να παρελάσουν πεζή στους δρόμους (ως τότε μόνο τα άρματα έκαναν παρέλαση). Το θέαμα κορυφώνεται, το καρναβάλι γιγαντώνεται και η Πάτρα κατακλύζεται από εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες.
1975
”Οι Κλόουν”, 24 άτομα (!), με κίνδυνο να αποκλειστούν από το παιχνίδι… εγκαταλείπουν το αυτοκίνητο και βγαίνουν στο δρόμο.
1978
Τα αυτοκίνητα που παίρνουν μέρος στο παιχνίδι του “Κρυμμένου Θησαυρού” φτάνουν τα 142!
1979
Το Καρναβάλι γεμίζει από νέους και οι εκδηλώσεις κορυφώνονται το τελευταίο Σαββατοκύριακο. Το πλήρωμα “Playmobil” αριθμεί 70 μέλη -πλήθος ασύλληπτο για την εποχή. Εντυπωσιάζει, αλλά … αποκλείεται! Η λέξη “διαφήμιση” ακούγεται για πρώτη φορά στο πλαίσιο του θεσμού.
1980
Από τα πληρώματα του “Κρυμμένου Θησαυρού” κατασκευάζονται και τα πρώτα άρματα.
1984
Είναι η χρονιά, που έδωσε το σύνθημα για πολυπληθή πληρώματα. Το γκρουπ “Γαλέρα” εμφανίστηκε με 385 άτομα! Το 1984 καταργούνται τα χρηματικά βραβεία, κατόπιν αιτήματος των ίδιων των πληρωμάτων.
1988
Γίνεται η αναβίωση του εθίμου των “γάμων της Γιαννούλας της Κουλουρούς”, το οποίο εντάσσεται στην Τσικνοπέμπτη. Η Γιαννούλα ήταν υπαρκτό πρόσωπο, επρόκειτο για μια φτωχή γυναίκα της Άνω πόλης, που έζησε στην περίοδο πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και κύρια δραστηριότητά της ήταν η πώληση κουλουριών, που της εξασφάλιζε τα προς το ζην. Ορισμένοι Πατρινοί, εκμεταλλευόμενοι την αφέλειά της, της έταζαν πως θα την παντρέψουν με τον πρόεδρο της Αμερικής, Ουίλσον. Η σχετική φάρσα περιλάμβανε άφιξη του Ουίλσον με πλοίο στο λιμάνι και άνοδό του στην Άνω πόλη, όπου θα τελούνταν και ο γάμος με τη Γιαννούλα. Η εύπιστη κουλουρού υποδεχόταν τον υποτιθέμενο Ουίλσον, Ιούλσο όπως τον πρόφερε η ίδια, και που φρόντιζαν πάντα να τον ντύνουν με φράκο και ημίψηλο, αλλά ώσπου να αντιληφθεί την ειρωνεία της στιγμής, το πλήθος των συγκεντρωμένων για το γάμο είχε διασκεδάσει με τη ψυχή του. Το θέαμα επαναλήφθηκε αρκετές χρονιές.
1990
Το “Κυνήγι του κρυμμένου Θησαυρού” συμπλήρωσε 25 χρόνια ζωής με ένα παιχνίδι 25 ημερών. Θέματα και αποτελέσματα μεταδίδονταν πλέον ραδιοφωνικά. Τα πληρώματα που παρέλασαν, ήταν για πρώτη φορά 100. Ποτέ ξανά δε θα ήταν λιγότερα. Για πρώτη φορά ο κόσμος άκουσε και χόρεψε τη λαμπάντα, αλλά και το περίφημο “Πατρινό Καρναβάλι για πάντα”.
1991
Έντονη συζήτηση για το αν θα έπρεπε να γίνει το Καρναβάλι, λόγω της βαριάς ατμόσφαιρας με αφορμή τον πόλεμο του Περσικού Κόλπου. Τελικά, διοργανώθηκε υπό τους ήχους του “Give Peace a chance”.
1992
Ο εορτασμός εμπλουτίστηκε με την παρέλαση της Belle Epoque, που έγινε την τελευταία Παρασκευή.
1995
Το MTV καλύπτει δύο 24ωρα προγράμματος με τίτλο “Carnival Weekend” με εικονικές συνδέσεις με Ρίο Ιανέιρο και Πάτρα.
1996
Το Βaby Rally δίνει τη σκυτάλη στο “Καρναβάλι των Μικρών”. Δεν είναι η ονομασία, όμως, που έκανε την αλλαγή, αλλά η μετατροπή του σε ένα παιδικό φεστιβάλ (το μοναδικό ίσως στην Ελλάδα) με τόση διάρκεια και μαζική συμμετοχή παιδιών.
1999
Στις 9 Μαρτίου πέθανε ο Άλκης Στέας, αφήνοντας τον Κρυμμένο Θησαυρό … ορφανό.
2002
Το 37ο Κυνήγι διαρκεί 103 μέρες! Ήταν το μεγαλύτερο της Ιστορίας του Κρυμμένου Θησαυρού.
2004
Καινοτομία για το Καρναβάλι αποτέλεσε η ύπαρξη δυο Καρνάβαλων. Ο ένας ήταν ένας ωραίος δαφνοστεφανωμένος αθλητής, που είχε όλες τις προϋποθέσεις συμμετοχής στους αγώνες του 2004 και ο άλλος ήταν ο κλασικός χοντρός, που καθόταν πάνω σε μια μακαρονάδα!
2008
Το “Καρναβάλι των Μικρών” μετά από 14 χρόνια γόνιμης πορείας μετονομάστηκε σε “Καρναβάλι των Παιδιών” και καταξιώθηκε ως μια από τις πιο ζωντανές και ελπιδοφόρες ενότητες του Πατρινού Καρναβαλιού. Συναρπαστικά δρώμενα, όπως Παιδικές Καρναβαλουπόλεις, καλλιτεχνικά εργαστήρια κατασκευών, φεστιβάλ παιδικού τραγουδιού, θεατρικά και μουσικοκινητικά δρώμενα, εκθέσεις παιδικών δημιουργιών – κατασκευών και μεγάλη παρέλαση, ενεργοποιούν δεκάδες χιλιάδες μικρούς Καρναβαλιστές, τις οικογένειές τους και τους φορείς της πόλης.
Στη Μεγάλη Παρέλαση των Παιδιών που έγινε (και γίνεται) την Κυριακή του Ασώτου, χιλιάδες μικροί καρναβαλιστές από την Πάτρα, αλλά και από όλη την Ελλάδα παρέλασαν στους κεντρικούς δρόμους της Πάτρας σε ομάδες ανάλογα με το νηπιαγωγείο, το σχολείο τους, το φροντιστήριό τους ή τη σχολή χορού τους. Μαζορέτες και η νεανική μπάντα του Δήμου συνόδευσαν τα παιδιά. Με την πάροδο των χρόνων το Καρναβάλι των Παιδιών ακολουθεί τη δική του επιτυχημένη πορεία συναγωνιζόμενο επάξια εκείνο των μεγάλων. Ειδικά τραγούδια γράφονται γι αυτό, διεξάγονται ειδικοί διαγωνισμοί και παιχνίδια, ενώ το Καρναβαλικό Συνεργείο του Δήμου κατασκευάζει ειδικά άρματα εμπνευσμένα από δημοφιλή παραμύθια. Στην πλατεία Υψηλών Αλωνίων στήνεται συνήθως η Καρναβαλούπολη, με ογκώδεις χαρούμενες κατασκευές καρναβαλικού χαρακτήρα με τις οποίες μπορούν να παίξουν τα παιδιά. Αξιοσημείωτο είναι, πως το Καρναβάλι των Παιδιών διεξάγεται σε συνθήκες απόλυτης ασφάλειας για τα παιδιά, καθώς παρελαύνουν μαζί τους και οι δάσκαλοι, επιβλέποντες και οι κηδεμόνες τους. Το καρναβάλι αυτό αποτελεί βασικό στοιχείο της καρναβαλικής διαπαιδαγώγησης των παιδιών και “φυτώριο” καρναβαλιστών.
Στις 9 Μαρτίου 2008, ημέρα της μεγάλης παρέλασης, το “Πλήρωμα 94″ πρότεινε την καθιέρωση της “Ημέρας Άλκη Στέα” και τον εορτασμό της στις 9 Μαρτίου κάθε χρόνου. Η πρόταση κατατέθηκε καρναβαλικά, στους δρόμους και τα καφέ της Πάτρας, τυπωμένη σε stick ζάχαρης! Η ζάχαρη συνδυαζόταν μεν με τον τίτλο του 94 (“Την περνάμε ζάχαρη”), ταυτόχρονα, όμως, σηματοδοτούσε τη λογική του πληρώματος: “μια γλυκιά ανάμνηση είναι για μας ο Στέας, με χαρά τον θυμόμαστε πάντοτε και η μέρα μνήμης που εισηγούμαστε κάθε άλλο παρά τη λογική μνημόσυνου έχει, αντιθέτως προτείνουμε χαρμόσυνη αναπόληση”.
2009
Εντυπωσιακή ήταν η παρουσία επί σκηνής, λίγο πριν την τελετής λήξης, μιας… πεταλούδας, που πάνω στα τεράστια ολόλευκα φτερά της προβάλλονταν πανέμορφες εικόνες από τη φύση, καθώς καίγονταν ο Βασιλιάς Καρνάβαλος. Η εικόνα δημιούργησε έντονα συναισθήματα αντίθεσης, δίνοντας ταυτόχρονα και ένα ισχυρό οικολογικό μήνυμα για την αξία της ζωής και την προστασία του περιβάλλοντος.
2010
Με πολύχρωμα πυροτεχνήματα και την εντυπωσιακή είσοδο του βασιλιά Καρνάβαλου στην πλατεία Γεωργίου, που τον υποδέχτηκε η Μπάντα του Δήμου, πραγματοποιήθηκε η τελετή έναρξης του Καρναβαλιού το 2010. Παράλληλα, μια τεράστια ηλιόσφαιρα περιφερόταν πάνω από την πλατεία, ενώ ακροβάτισσα “έραινε” με κομφετί τους καρναβαλιστές και τους θεατές της τελετής. Κατά τη διάρκεια της τελετής έγινε παρουσίαση παλαιοτέρων καρναβαλιών μέσα από γιγαντο-οθόνες, που ήταν τοποθετημένες στη μεγάλη σκηνή. Η τελετή έναρξης περιελάμβανε χορευτικά, μουσικές εκτελέσεις γνωστών τραγουδιών, μουσικούς ρυθμούς με έντονα τα στοιχεία λάτιν και ντίσκο, αλλά και ένα αφιέρωμα στον Μάικλ Τζάκσον.
Βιβλιογραφία
”Θεατρική Ζωή Κίνηση και Δραστηριότητα στην Πάτρα” Ευανθ. Στιβανάκη, Εκδ. Περί Τεχνών 2001
”Ο Θησαυρός είναι Κρυμμένος” Πέτρος Ψωμάς, Εκδ. Περί Τεχνών 2002
“Οι ωραίοι τρελοί της παλιάς Πάτρας” Νίκος Ε. Πολίτης, Αχαϊκές Εκδόσεις 1999
”Πάτρα 1900”Αλέκος Μαρασλής, Πάτρα 1978.
“Το Καρναβάλι της Πάτρας” Νίκος Ε. Πολίτης, Αχαϊκές Εκδόσεις 1987
“Το Καρναβάλι της Πάτρας. Η πολιτισμική ιστορία της Πάτρας”. Κωνσταντίνος Μάγνης, Πάτρα 1997
Τοπικός Τύπος και έντυπα από το Αρχείο Μουσείου Τύπου Πατρών.
www.yeskid.gr
24γράμματα – Ηλεκτρονικό Περιοδικό: Γλώσσα – Ιστορία – Πολιτισμός