Του Τάκη Κατσιμάρδου
Στις μεγάλες γιορτές συνηθίζονται οι αναδρομές στο παρελθόν. Κατά κανόνα με ρομαντική προδιάθεση και ωραιοποιήσεις.
Την περίοδο που διανύουμε, όμως, ας ρίξουμε μερικές ματιές στις μέρες των Παθών και της Ανάστασης πριν από ογδόντα χρόνια ακριβώς από μια άλλη οπτική. Στο πρώτο Πάσχα μετά την πτώχευση του 1932. Κατά σύμπτωση εκείνη η Λαμπρή συνέπιπτε με την Πρωτομαγιά. Ο επεισοδιακός γιορτασμός της μέρας των εργατών, όμως, είναι ένα άλλο θέμα. Αυτό, που ενδιαφέρει εδώ είναι η καθημερινή ζωή σε συνθήκες κρίσης, που έχουν μερικές ομοιότητες με τις σημερινές. Εκείνο το «μαύρο Πάσχα», όπως περιγράφεται σε όλες τις πηγές για την καθημερινή ζωή και μαρτυρείται παντού, τη μεγάλη πλειονότητα του λαού είχε καταλάβει ο συλλογικός φόβος για την επιβίωση. Τον απειλούσαν όχι οι πόλεμοι, οι φυσικές καταστροφές και οι επιδημίες, αλλά η οικονομική κρίση και το «τσουνάμι» των συνεπειών.
Η Ελλάδα του Ελ. Βενιζέλου από τα μέσα Απριλίου είχε κηρύξει στάση πληρωμών, διαπραγματευόταν με τους δανειστές επιμήκυνση, «κούρεμα» του δημόσιου χρέους, όπως θα λέγαμε σήμερα.
Κορυφωνόταν δραματικά η «αγνωριστικοποίηση» των εργαζομένων, όπως χαρακτηριζόταν τότε η φτωχοποίηση του λαού.
Οι αγρότες, οι εργαζόμενοι στις ιδιωτικές επιχειρήσεις, αλλά και το Δημόσιο έδιναν καθημερινές μάχες κυριολεκτικά για τον επιούσιο... «Αγώνες», βεβαίως, έδιναν και οι έχοντες, αλλά για να εξασφαλίσουν ξένο συνάλλαγμα και χρυσό. Πολλοί μεγαλοεπιχειρηματίες βρήκαν την ευκαιρία, αντί για εφαρμογή του οκτάωρου, να επιβάλουν το δωδεκάωρο και να γυρίσουν πίσω στο καθεστώς πριν από την καθιέρωση της πρώτης εργατικής νομοθεσίας τις δύο προηγούμενες δεκαετίες.
Ιστορικοί, που έχουν ασχοληθεί με το θέμα, σημειώνουν πως η οικονομική κρίση κατά την ευρύτερη περίοδο είχε συμπαρασύρει τα πάντα. Η φτώχεια και η εξαθλίωση αγκάλιαζε όλα τα στρώματα. «Όλα φαίνονταν σάπια και άχαρα», γράφει μελαγχολικά ένας απ' αυτούς. «Ανθούν κάθε είδους απατεώνες, καταχραστές και παραχαράκτες. Τα ερωτικά δράματα, τα έκθετα μωρά, οι αυτοκτονίες, αυξάνουν μαζί με την πορνεία... Οι νευρασθένειες πληθαίνουν επικίνδυνα και απότομα...».
Αργότερα μια από τις μεγαλύτερες εφημερίδες της εποχής (ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ), κάνοντας τον απολογισμό του 1932, αναλύει το φαινόμενο να εξαφανίζονται και ν' αυτοκτονούν εκατοντάδες άτομα! Ανάμεσα στις άλλες αιτίες είναι τα χρέη και οι φόροι, που αυξάνονται βδομάδα παρά βδομάδα. Πολλοί εξαφανίζονται για να μην πληρώσουν και φυλακισθούν!
Η Ελλάδα των 6 εκατ. κατοίκων έχει 300.000 ανέργους. Θάνατοι από πείνα καταχωρούνται στην ειδησεογραφία των ημερών. Οι μαχητικές διαδηλώσεις για αλεύρι και καλαμπόκι, οι πορείες πεινασμένων και ανέργων βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη.
«Δεν υπάρχει σπίτι εργατικό και φτωχού αγρότη, χωρίς άνεργο και πεινασμένους...», διαπιστώνει συνεχώς ο αντιπολιτευόμενος Τύπος. Λίγο πριν από την περίοδο του Πάσχα έχει καθιερωθεί το Δελτίο Τροφίμων - τιμοκατάλογος με τα είδη πρώτης ανάγκης για ν' αντιμετωπιστεί η καλπάζουσα αισχροκέρδεια. Αναπτύσσονται φιλανθρωπικού τύπου κινήσεις, με εράνους, συσσίτια κι άλλα βοηθήματα. Συνωστισμός μέχρι ασφυξίας σημειώνεται στη διανομή κάποιου συμβολικού επιδόματος έξω από το Δημαρχείο της Αθήνας. Το ίδιο και σε φιλανθρωπική εκδήλωση για παιδιά στο κέντρο της πόλης. Αισθητές είναι και οι οργανωμένες κινήσεις αλληλοβοήθειας και αλληλεγγύης από φορείς των εργαζομένων. Είναι μια ανακούφιση, χωρίς την αναξιοπρέπεια, που συνεπάγονται συνήθως τα φιλανθρωπικά συσσίτια και βοηθήματα...
«Το θρησκευτικό Πάσχα δεν σημαίνει και το τέλος των Παθών...»
Το «στίγμα» εκείνου του Πάσχα δίνει ο πρωθυπουργός Ελ. Βενιζέλος με τις παραδοσιακές ευχές που απευθύνει: «Η ευχή μου είναι να περάση καλό Πάσχα ο λαός μου. Αλλά το θρησκευτικόν Πάσχα δεν σημαίνει και το τέλος των παθών της οικονομικής Μεγάλης Εβδομάδος. Εύχομαι, λοιπόν η Μεγάλη αυτή Εβδομάς των οικονομικών παθών να περάση όσο το δυνατόν γρηγορότερον διά να μπορέση τότε ο λαός να εορτάση και το οικονομικόν Πάσχα. Η ανατολή αυτού του Πάσχα θα επέλθη τόσον γρηγορώτερα όσον περισσότερη είναι η ευψυχία με την οποίαν αντιμετωπίζει την σημερινήν κατάστασιν».
Αυτό, προσθέτει, θα έλθει τόσο συντομότερα όσο μεγαλύτερη είναι η «ευψυχία με την οποία αντιμετωπίζει ο λαός τας σημερινάς δυσκολίας και όσον περισσότερη η πεποίθησίς του διά την καλυτέραν αύριον».
Αναγκαίο συμπλήρωμα για την κατανόηση της κατάστασης είναι τα σχόλια των αντιπάλων του Βενιζέλου στο πασχαλιάτικο μήνυμα: «Θα έπρεπεν αυτήν την στιγμήν τουλάχιστον ν' αποφύγη τα ευχάς ενώ ηγεύρη πόσος κόσμος περνά το πικρότερον Πάσχα χωρίς ψωμί, χωρίς ελπίδα... ενώ γνωρίζει ότι προχθές ακόμη αγροτικοί πληθυσμοί, ομάδες δυστυχισμένων εξεκίνησαν διά να ζητήσουν ψωμί, ενώ γνωρίζει ότι το Κράτος του δεν κατόρθωσε να δώση και μίαν έστω δεκάραν διά τους πτωχούς και τους πεινασμένους... Αφού εβύθισεν εις την δυστυχίαν τον λαόν ολόκληρον, αφού διαποτίζει τας ψυχάς του με την αγωνίαν διά το αύριον, τώρα παίζων με τον λαόν τον διαβεβαιοί ότι από αυτόν εξαρτάται, από τον πεινασμένον λαόν, η σωτηρία του...». Κι άλλους σχολιασμούς προκαλούν οι κυβερνητικές ευχές. Σε άλλους απ' αυτούς η Ανάσταση θα έρθει όταν εκδιωχθεί ο Βενιζέλος, όταν έρθει η επανάσταση κι άλλα παρόμοια. Ολοι ελπίζουν στην Ανάσταση, αλλά την εννοούν διαφορετικά, αναλόγως της κοινωνικής τάξης τους...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου