entheta.asp?catid=25964&subid=2&pubid=63646888

Οι πραξικοπηματίες απαγόρευαν βιβλία, θεατρικά έργα, μουσικές συνθέσεις. Ακόμα και αρχαίες τραγωδίες έμπαιναν σε μαύρη λίστα, όταν τη μουσική είχε γράψει ο Μίκης Θεοδωράκης

Οι πραξικοπηματίες δεν κατέλυσαν μόνο τους δημοκρατικούς θεσμούς. Η χούντα των συνταγματαρχών θα μείνει στην ιστορία και για το πολιτιστικό τους έγκλημα, από το βιβλίο και το κινηματοθέατρο μέχρι τη ραδιοτηλεόραση. Απαγόρευαν βιβλία, θεατρικά έργα, μουσικές συνθέσεις. Η απαγόρευσή τους σήμαινε αυτόματα και εξοστρακισμό από το δίκτυο ενημέρωσης. Ο κατάλογος των απαγορευμένων βιβλίων κυκλοφόρησε στις 12 Μαΐου 1967. Περιλάμβανε περίπου 800 έργα Ελλήνων και ξένων συγγραφέων. Ανάμεσά τους συμπεριλαμβάνονταν Μαγιακόφσκι, Μαρκ Τουέιν, Τολστόι, Σιμόν ντε Μπολιβάρ, Αραγκόν.

Πολύτιμο οπτικοακουστικό υλικό και τα γραπτά ντοκουμέντα φυλάσσονται στο Αρχείο - Μουσείο της ΕΡΤ

Στον μαυροπίνακα είχε τοποθετηθεί και ο Σολζενίτσιν, πριν ακόμα οι απριλιανοί φωστήρες αντιληφθούν ότι δεν ήταν αντιφρονών. Oταν το κατάλαβαν άρχισαν να εκδίδουν μαζικά τα έργα του και να προβάλλουν τη ζωή του.
Παραστάσεις με την «Ειρήνη» του Αριστοφάνη, τις «Ικέτιδες» του Ευριπίδη, τον «Προμηθέα Δεσμώτη» του Αισχύλου ματαιώθηκαν. Ο λόγος ήταν ότι τη μουσική είχε γράψει ο Μίκης Θεοδωράκης.
Το ίδιο, αλλά με μεγαλύτερη ένταση, συνέβη στο Εθνικό Ιδρυμα Ραδιοφωνίας και την Υπηρεσία Ενημέρωσης Ενόπλων Δυνάμεων. Ακριβώς ό,τι συνέβη στο θέατρο με τον Ευριπίδη και τον Αισχύλο, έγινε στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση με ποιητές σαν τον Γιώργο Σεφέρη και τον Οδυσσέα Ελύτη. Οι στίχοι τους, που είχε μελοποιήσει ο Θεοδωράκης, δεν μεταδίδονταν. Ας ήταν το «Περιγιάλι το κρυφό» ή οι «Μικρές Κυκλάδες», που δεν έχουν ίχνος πολιτικού υπαινιγμού.

Απαγορευμένοι δίσκοι του Τσιτσάνη, του Θεοδωράκη, του Χιώτη, ακόμα και του Τόνι Μαρούδα

Οι λογοκριτές έβαζαν στην ετικέτα του δίσκου μια κόκκινη σφραγίδα με τη λέξη «Απαγορεύεται». Για να μην υπάρχει περίπτωση να μεταδοθεί παρά την απαγόρευση, κατέστρεφαν τα αυλάκια του βινυλίου είτε περνώντας τους κόλλα είτε βάζοντας σελοτέιπ.
Στα Αρχεία της ΕΡΤ, στο Ραδιομέγαρο της Αγίας Παρασκευής, έχουν περισωθεί δεκάδες τέτοιοι κατεστραμμένοι δίσκοι 45 και 33 στροφών.
Οι «Μικρές Κυκλάδες», ερμηνευμένες από τη Σούλα Μπιρμπίλη, είναι ο ένας από τους δίσκους που διασώθηκαν με τα ίχνη της λογοκρισίας επάνω του. Είναι και το «Στρώσε το στρώμα σου» σε δύο εκδοχές. Στη μία τραγουδισμένο από τον Πάρη Ευσταθίου και την άλλη με το Τρίο Μπελκάντο.

Στην αμάθεια και την καχυποψία οφείλεται σε μεγάλο βαθμό η απαγόρευση μιας σειράς τραγουδιών από τους πραξικοπηματίες

Στα απαγορευμένα υπάρχει και η σύνθεση του Τάκη Μουζάκη «Είναι πικρή η μοναξιά». Μόνο μια υπόθεση μπορεί να κάνει κανείς για την εξήγησή της: Τα μέλη της Επιτροπής το έμπλεξαν με το «Βράχο, βράχο τον καημό μου» των Θεοδωράκη, Χριστοδούλου, που ξεκινά με τους στίχους «Είναι βαριά η μοναξιά/ είναι πικρά τα βράχια/ παράπονο η θάλασσα...» κ.τ.λ.
Τη «Μοναξιά» του Μουζάκη τραγουδούσε η Λάουρα (ψευδώνυμο της Ελένης Λαλαπάνου), μια σημαντική ερμηνεύτρια της περιόδου 1950 - 1970. Διακρίθηκε στο μουσικό θέατρο και στη ρεβί πίστας, τον κινηματογράφο. Εκανε πάνω από 80 ταξίδια σ' όλο τον κόσμο. Τραγούδησε ελληνικά μοτίβα σε οκτώ ξένες γλώσσες, που μιλούσε.

Ο διευθυντής του Αρχείου της ΕΡΤ, Βασίλης Αλεξόπουλος

Στη χοντροκεφαλιά, την αμάθεια και την καχυποψία οφείλεται η απαγόρευση μιας σειράς ακόμα τραγουδιών.
Επαψε να μεταδίδεται «Η πορεία» του Χρήστου Κολοκοτρώνη. Και όμως δεν αφορούσε κανένα συλλαλητήριο ή... συγκέντρωση άνω των πέντε ατόμων.
Το ίδιο έγινε και με «Το συνέδριο» του Πρόδρομου Τσαουσάκη. Ο Κωνσταντινουπολίτης ρεμπέτης. Το σατιρικό αυτό τραγούδι δεν έλεγε τίποτα περισσότερο από την υποτιθέμενη συνεδρίαση που έκαναν κάποιοι μάγκες. Μαζεύτηκαν για να δικάσουν τον ταβερνιάρη Αράπη, που νέρωνε το κρασί. «Η απόφασή τους ήταν τριετής αναστολή/ για να πάψει ο Αράπης να το ρίχνει στην τρελή/ κι αν τυχόν τον ξαναπιάσουν να νερώνει το κρασί/ όλοι θα μετακομίσουν στου Μηνά το μαγαζί».
Την ίδια τύχη είχε και το «Τώρα πια» του Τέρη Χρυσού, μεταφορά στα ελληνικά του ιταλικού «Piccola». Στο εξώφυλλο του δίσκου ο ερμηνευτής έγραφε το όνομά του με λατινικά στοιχεία, Teris Chrissos. Ετσι οι λογοκριτές, στο δικό τους κείμενο, το έγραψαν με δύο σίγμα: Χρυσσός.

Απαγορευμένοι δίσκοι
Στο «στόχαστρο» και ο Χατζιδάκις
Εκτός τηλεοπτικού νυμφώνος έμειναν για μεγάλο χρονικό διάστημα τραγούδια του Μάνου Χατζηδάκι. Το ίδιο έγινε με τον Μίμη Πλέσσα, τον Σταύρο Ξαρχάκο, τον Διονύση Σαββόπουλο, τον Κώστα Χατζή, τον Ακη Πάνου, τον Μανώλη Χιώτη, τον Βασίλη Τσιτσάνη ακόμα και τον Γιώργο Κοινούση.
Από τα απαγορευμένα του Χατζηδάκι έχει διασωθεί στο Αρχείο της ΕΡΤ ένας δίσκος 45 στροφών με τη διεθνή επιτυχία «Ξέρω κάποιο στενό». Το ερμηνεύει η Λόλα Τσακίρη και την ορχήστρα διευθύνει ο Τάκης Αθηναίος.
Είναι μια σύνθεση που ακούστηκε για πρώτη φορά με αγγλικούς στίχους το 1961 από τη Χένελορ Αουερ, στην ταινία του Αντριου Μάρτον «Συνέβη στην Αθήνα». Η πρώτη εκτέλεση στα Ελληνικά ηχογραφήθηκε την ίδια χρονιά με τη Νάνα Μούσχουρη.
Απίστευτο είναι εκείνο που έγινε με ένα χασάπικο που έγραψε ο Μίμης Πλέσσας πάνω σε στίχους του Ακου Δασκαλόπουλου. Ο τίτλος του είναι «Γιατί». Ο λόγος για τον οποίο απαγορεύτηκε η μετάδοσή του επισημάνθηκε από τους λογοκριτές στην ετικέτα του δίσκου: «Κακή εκτέλεση».
Από τον Ακη Πάνου δεν άρεσε το «Δεν υπάρχει κανείς» με τον Στράτο Διονυσίου. Το ίδιο συνέβη με «Το κορίτσι μου ζηλεύει» του Τσιτσάνη, τον «Μπεκρή» του Χιώτη, το «Ασε το χαράκι σου» του Κώστα Καπνίση.
Δύο δίσκοι με την ένδειξη «Απαγορεύεται» περιλαμβάνουν τραγούδια του Γιώργου Μητσάκη. Το ένα, «Η κιθάρα μου κι εγώ», ερμηνεύουν ο Θόδωρος Κανακάρης και η Μπέμπα Μπλανς. Τους συνοδεύει ο συνθέτης με το μπουζούκι του. Το άλλο είναι οι «Συννεφιές», που «όταν δεν σε βλέπω έχω ακεφιές».
Ετσι για το κέφι τους οι λογοκριτές το έκοψαν. Τραγουδούσαν η Λένα Νταϊνά και ο Σπύρος Σκορδίλης, συνοδεία λαϊκής ορχήστρας.
Στο λονγκ πλέι του Γιώργου Κοινούση η απαγόρευση είναι επιλεκτική. Επιτρέπονται το «Ανθρωποι είμαστε» και το «Ολοι θα ζήσουμε». Οχι, όμως, «Η αλήθεια», το «Γνήσιος και ειλικρινής» ή «Τα γραμμάτια».

Στην παλιά ΥΕΝΕΔ το Αρχείο της ΕΡΤ
Το Αρχείο της ΕΡΤ πρόκειται να εκτεθεί μόνιμα στο Μουσείο Ραδιοτηλεόρασης. Θα δημιουργηθεί στο κτίριο της Κατεχάκη, όπου έδρευε η παλιά ΥΕΝΕΔ. Ο διευθυντής του Αρχείου Βασίλης Αλεξόπουλος τονίζει: «Ενα αρχείο δεν παράγει ιστορία, δεν παράγει πολιτισμό. Σκοπός του είναι να διασώζει, να διαφυλάττει και να διαχέει στην κοινωνία την ιστορία και τον πολιτισμό που είναι καταγεγραμμένα τη συγκεκριμένη στιγμή. Η ορθή και ακριβής τεκμηρίωση (ο εμπλουτισμός μεταδεδομένων) είναι το μόνο μέσον που μπορεί να μας προστατεύσει από υποβολιμαίες απόψεις. Η ιστορική έρευνα προσανατολίζεται στη συλλογή και τη συνεκτίμηση του συνόλου των δεδομένων που σώζονται. Ετσι ένα αρχείο, και ειδικότερα ένα οπτικοακουστικό-τηλεοπτικό, λαμβάνει υπόψη το υλικό που σώζεται. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να αποτιμήσει καλύτερα το δικό του διαθέσιμο υλικό, να το συνδυάσει και να το τεκμηριώσει με τον καλύτερο τρόπο.
Το αρχείο οφείλει να παρέχει τα υλικά και να οριοθετεί την ορθή χρήση τους. Στον βαθμό που ακολουθείται ορθολογική επιστημονική προσέγγιση, το αρχείο θα μπορεί πάντοτε να παρέχει ασφαλή δεδομένα. Οι χρήστες αλλά και οι κινηματογραφιστές, στο πλαίσιο της δημόσιας αποστολής του Αρχείου της ΕΡΤ, περιμένουν από εμάς να συλλέγουμε και να επεξεργαζόμαστε τα τεκμήρια για την παροχή υλικού που θα εξυπηρετεί τόσο το παρόν όσο και το μέλλον. Αυτό θα επιτευχθεί στην πράξη με την υλοποίηση της απόφασης για τη δημιουργία του Διαδραστικού Εικονικού Μουσείου Ραδιοτηλεόρασης που πρόσφατα αποφάσισε η Διοίκηση της ΕΡΤ στην Κατεχάκη, υλοποιώντας υποέργο στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ».