 |
| Τα υπολείμματα του μικρού καλαθιού από το ΥΜ νεκροταφείο των Αρμένων. Εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ρεθύμνης |
Στις περισσότερες περιπτώσεις οι μαρτυρίες για την ύπαρξη προϊόντων της αρχαίας καλαθοπλεκτικής είναι έμμεσες, λόγω του φθαρτού οργανικού υλικού κατασκευής τους το οποίο απαιτεί ειδικές περιβαλλοντικές συνθήκες για να διατηρηθεί.
Έμμεσες τέτοιες μαρτυρίες αποτελούν τα αποτυπώματα καλαθιών ή ψαθών στις βάσεις και στις πλευρές πήλινων αγγείων, τα αποτυπώματα πλέγματος επάνω σε πήλινα σφραγίσματα, τα κεραμικά αγγεία το σχήμα των οποίων μιμείται καλάθι, οι απεικονίσεις των καλαθιών στις τοιχογραφίες της προϊστορικής εποχής, αλλά και η ανάγλυφη απεικόνιση πλεκτού σκεύους στο λίθινο αγγείο από τις Γυψάδες. Ας σημειωθεί εδώ πως τα αποτυπώματα επάνω στα αγγεία προέκυψαν καθώς οι κεραμείς, προκειμένου να διευκολυνθούν, χρησιμοποιούσαν τα καλάθια ως μήτρες για την κατασκευή των κεραμικών αγγείων, αλλά και ως μέσον διευκόλυνσης κατά τη διαδικασία του στεγνώματος των κεραμικών αγγείων.
Οι άμεσες μαρτυρίες από την άλλη ήταν μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '90 ελάχιστες. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η πλεκτή ψάθα που είχε απλωθεί επάνω στους νεκρούς του τάφου Γ΄ των Μυκηνών. Επίσης άμεση μαρτυρία αποτελεί το καλαθάκι με σκέπασμα από το νεκροταφείο των Αρμένων στο νομό Ρεθύμνης το οποίο τοποθετήθηκε ως κτέρισμα του νεκρού, καθώς και ένα σύνολο σχετικών ευρημάτων από τον οικισμό του Ακρωτηρίου της Θήρας.
Στην Ελλάδα γενικά τα κατάλληλα περιβάλλοντα για τη διατήρηση των οργανικών υλικών, με συνθήκες εντελώς ξηρές, εντελώς ψυχρές ή εντελώς υγρές, δεν υπάρχουν πουθενά. Η μόνη περίπτωση για τη διατήρηση υλικών όπως τα βούρλα, το ψαθί, τα καλάμια, τα κλαδιά λυγαριάς, ο σχοίνος και τα διάφορα είδη φυτών, όπως ο σπάρτος, το λινάρι, η κιννάβαρις, είναι να βρεθούν δίπλα σε οξειδωμένα προϊόντα μετάλλων που λειτουργούν ως μικροβιοκτόνα ή εάν απανθρακωθούν ή αποτεφρωθούν πλήρως. Έτσι εξηγείται και ο αριθμός των σχετικών ευρημάτων από το Ακρωτήρι της Θήρας, το οποίο λόγω της έκρηξης καλύφθηκε με μεγάλου πάχους στρώματα ηφαιστειακού υλικού. Στο Ακρωτήρι λοιπόν, λόγω των ιδιαίτερων ταφονομικών συνθηκών κατέστη δυνατό, καλύτερα από οπουδήποτε στον ελληνικό χώρο να μελετηθεί η καλαθοπλεκτική παραγωγή της προϊστορικής Ελλάδας.
 |
| Αποτύπωμα ψάθας στη βάση κεραμεικού αγγείου από το Ριζάρι Εδέσσης. |
Το Ακρωτήρι της Θήρας
Η καλαθοπλεκτική στο προϊστορικό Ακρωτήρι αναπτύχθηκε κατά την Πρώιμη και Μέση εποχή του Χαλκού, παράλληλα με τις άλλες τέχνες του οικισμού. Τα αρχαιολογικά λείψανα από το Ακρωτήρι της Θήρας έχουν φέρει στο φως τα ίχνη άσκησης της καλαθοπλεκτικής και της ψαθοπλεκτικής τέχνης. Συνολικά στο Ακρωτήρι έχουν έρθει στο φως σύνολο εξήντα περίπου πλεκτά αντικείμενα, κυρίως σκεύη, και μάλιστα τα πιο πολλά αυτούσια και όχι τα αποτυπώματά τους στην ηφαιστειακή τέφρα. Η διατήρησή τους, παρά το φθαρτό του υλικού τους οφείλεται στο γεγονός ότι βρέθηκαν σε πολύ βαθιά στρώματα χωρίς υγρασία.
Τα είδη της καλαθοπλεκτικής που έχουν έρθει στο φως στο Ακρωτήρι αποδεικνύουν ότι αφθονούσαν γενικά στον οικισμό, εξυπηρετώντας καθημερινές, όχι μόνο οικιακές, αλλά και κάθε είδους άλλες ανάγκες. Κατά τη διάρκεια μάλιστα των σεισμών σ' αυτά φαίνεται πώς φύλαξαν οι κάτοικοι και μετέφεραν εκτός των οικιών τους τα πολύτιμα για οποιουσδήποτε λόγους αντικείμενά τους που θέλησαν να διασώσουν.
 |
| Δύο πλεκτά σκεύη, που βρέθηκαν εντός του πίθου Α106 στο δωμάτιο 18α του συγκροτήματος Δ στο Ακρωτήρι της Θήρας |
Όπως προκύπτει από τα αρχαιολογικά λείψανα παντός είδους, οι καλαθοπλέκτες του Ακρωτηρίου έδειχναν προτίμηση προς συγκεκριμένες τεχνικές πλέξης οι οποίες σχετίζονταν φυσικά και με τα υλικά που υπήρχαν στη διάθεσή τους για το σκοπό αυτό.
Οι τεχνικές αυτές ήταν: η ελικοειδής, η απλή και η διαγώνια διαπλοκή, η διαπλοκή με σχισμή και η διαγώνια πλέξη.
Πηγή: Νόησις 1, Νόησις 2
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου