vlahata samis ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ: «Σ’ ένα μικρό καϊκάκι» ( Ένα τραγούδι του Ληξουρίου που έγινε πανελλήνιο και αγαπητό στις χορωδίες)

Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός

Συνεχίζοντας να μελετώ και να γράφω για την ιστορία των παλιών τραγουδιών, ιδίως για τα άσματα του Ληξουρίου, έφτασε και η στιγμή να παρουσιάσω και το περίφημο άσμα, «Σ’ ένα μικρό καϊκάκι».

Ωστόσο, το άσμα αυτό το « ζώνουν» στην ιστορία του πολλές λανθασμένες ιστορικές αναφορές και πολλοί τόποι το οικειοποιήθηκαν πως ανήκει στη μουσικής τους παράδοση. Βέβαια, το θέμα αυτό της πατρότητας των ασμάτων, που άλλα, από έντεχνα έγιναν λαϊκά, ή πώς ένα λαϊκό άσμα έγινε έντεχνο, ή πώς «βρήκε» το άσμα συνθέτη, επειδή το κατέγραψε κάποιος μουσικός και το τύπωσε σε έντυπη μουσική μορφή, καθώς και για πολλά άλλα που αφορούν την ιστορικότητα των ασμάτων, είναι πολλή μεγάλη ερευνητική υπόθεση, η οποία ξεκαθαρίζει αν κάποιος μελετητής σκύψει με υπομονή προς τις παλιές πηγές και αναφορές που κατά καιρούς έχουν εκδοθεί και μαρτυρούν την αρχική πηγή προέλευσης του τραγουδιού. Το θέμα αυτό της πατρότητας των ασμάτων και η αναγκαιότητα τεκμηρίωσή τους, χρήζει πολλής έρευνα, αλλά το κεφάλαιο αυτό θα με απασχολήσει σε επόμενες σελίδες.

Εν προκειμένω για το άσμα «Σ’ ένα μικρό καϊκάκι», πέρα από τον επτανησιακό χώρο που κάθε γεωγραφική γωνιά του, το διεκδικεί ως δικό της, τη ζημιά την κάνουν και τα μέσα Μ.Μ.Ε. όπου «ανεβάζουν» ατεκμηρίωτα το κάθε τι, εξυπηρετώντας το συναισθηματικό κομπασμό της οικειοποίησης.

Το άσμα αναφέρεται στην πρώτη του έγγραφη ελληνική «παρουσία του» στα χειρόγραφα του Ανδρέα Λασκαράτου και μάλιστα ο ποιητής το προβάλλει με επαινετικότατα λόγια. Πρόκειται για ποίημα, ένα από τα πολλά που υπάρχουν στον έργο του Μιγκαέλ Θερβάντες, «Δον Κιχώτης». (Βλ. Ελληνικές εκδόσεις του Δον Κιχώτη, παλιές και νέες).

Ο Ανδρέας Λασκαράτος το μετέφρασε από μια γαλλική έκδοση του Δον Κιχώτη και στην καταγραφή τραγουδιών που αυτός πραγματοποίησε, στα 1842 το αναφέρει με σύντομο ποιητικό σχολιασμό. (Βλ. Ανδρέας Λασκαράτος- Δημοτικά τραγούδια Εθνικά μαζευμένα από τους τραγουδιστάδες εις το Ληξούρι Κεφαλληνία- Επαρχία Πάλης, εκδοτική επιμέλεια- εισαγωγικά κείμενα: Γιάννης Παπακώστας και Παντελής Μπουκάλας, εκδόσεις ΑΓΡΑ, 2016 ).

Στη συνέχεια το ποίημα αυτό μελοποίησε ο σπουδαίος Ληξουριώτης μουσικοσυνθέτης και μουσικοδιδάσκαλος Γεώργιος Λαμπίρης, ( ήταν γαμπρός του Λασκαράτου), ο οποίος το συνέθεσε με κανταδόρικο τρόπο, μια και έζησε στα πρώτα του δημιουργικά χρόνια στο - Ληξούρι, ακούγοντας και βιώνοντας τις αριέττες και τις λαϊκές καντάδες της πόλης του. Επιπλέον την επιβεβαίωση, ότι οι στίχοι του άσματος «Σ’ ένα μικρό καϊκάκι» είναι μελοποιημένοι από τον Γεώργιο Λαμπίρη, μου έκανε ο αξιόλογος μουσικολόγος και ερευνητής, Γεώργιος Κωνστάντζος, στέλνοντάς μου την ανάλογη αναφορά.

Το άσμα «Σ’ ένα μικρό καϊκάκι» το τραγουδούσαν οι παλιοί Ληξουριώτες, η κανταδόρικη παρέα του Τζώρτζη Δελλαπόρτα και όλες οι μετέπειτα χορωδίες του Ληξουρίου, με κορυφαία ερμηνεία αυτή του Ωδικού Συγκροτήματος του Αθανασίου Σταθάτου. Το Ωδικό Συγκρότημα του Αθανασίου Σταθάτου το απέδιδε με τρόπο αριετταδόρικο, χρωματίζοντας τους στίχους με ύφος απόγνωσης, δείχνοντας πως, οι τραγουδιστές βίωναν κάποιον ερωτικό δικό τους καημό. Στη μνήμη μου μένει ανεξίτηλος αυτός ο τρόπος ερμηνείας, που ήταν μια κατάθεση εσωτερικής ευαισθησίας και όχι ένα απλό τραγούδισμα.

Το άσμα αυτό το συμπεριέλαβα στο συλλεκτικό δίσκο ακτίνας

( Η αριέττα και η καντάδα στο Ληξούρι, έκδοση της ΔΕΚΠΑ του παλιού Δήμου Παλικής. 1997, επιμέλεια- αρχειακό φωνητικό υλικό: Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός ). Επίσης, μια αξιόλογη δημοσίευση του άσματος αυτού έκανε ο Ληξουριώτης μαέστρος Νικόλαος Τσιλίφης στο δίσκο με τον τίτλο: « Καντάδες του Παλιού Καιρού» κάνοντας το τραγούδι γνωστό ευρύτερα στο Αθηναϊκό κοινό.

Κλείνοντας τη σύντομη αναφορά για το αγαπημένο άσμα του Ληξουρίου, πέρα από τις δημοσιεύσεις και αναφορές του, σε μουσικές ανθολογίες, οι οποίες το παρουσιάζουν ως λαϊκή δημιουργία, οι νεότερες μεταφράσεις που αφορούν στο έργο του Θερβάντες « Δον Κιχώτης», δίνουν χώρο στη θαυμάσια μετάφραση του Ανδρέα Λασκαράτου, μνημονεύοντας επάξια τον μεγάλο σατιρικό για τον τρόπο που γλωσσικά το μετέφρασε και το έκανε πρώτος κτήμα του λαού. Παράδειγμα αποτελεί και η εντεκάτη έκδοση του έργο του Θερβάντες «Δον Κιχώτης», τον Οκτώβρη 2018, από τον εκδοτικό οίκο ΠΑΤΑΚΗ, σε μετάφραση του Κ. Καρθαίου, ο οποίος κρατά τη μετάφραση του συγκεκριμένου άσματος του Ανδρέα Λασκαράτου, γράφοντας στη υποσημείωσή του (… μου φαίνεται πως δύσκολα θα μπορούσε να γράψει κανένας απάνω σ’ αυτό καλύτερους στίχους απ’ αυτούς- που’ ναι, κατά την ιδέα μου, κι απ’ τους καλύτερους λυρικούς του Λασκαράτου. (σελ. 534).

Μετάφραση

Ανδρέα Λασκαράτου

Σ’ ένα μικρό καϊκάκι

αρμένιζα χαμένος,

στη θάλασσα τση αγάπης

χωρίς να βλέπω γη.

Μόνη μου ελπίδα εν’ άστρο

μ’ οδηγούσε στο δρόμο,

κι εγώ σ’ αυτό θωρώντας

χαιρόμουνα πολύ.

Μα αλίμονο, να ξάφνου,

μι’ απάντεχνη μαυρίλα