Του Άρη Χατζηστεφάνου
Το 2019 αναμενόταν να είναι μια ήσυχη χρονιά, στην οποία οι λάτρεις των στρογγυλών αριθμών θα τιμούσαν ορισμένες από τις μεγαλύτερες επαναστάσεις του 20ού αιώνα. Φέτος συμπληρώθηκαν 70 χρόνια από την κινεζική επανάσταση, 60 χρόνια από την κουβανική και 40 χρόνια από την Επανάσταση του Ιράν, της Νικαράγουας αλλά και της Γρενάδας. Όσοι, μάλιστα, θέλουν να αποκαλούν «επαναστάσεις» και τις ανατροπές των καθεστώτων του πρώην ανατολικού μπλοκ το 1989, μπορούν να προσθέσουν στη λίστα την Πολωνία, την Ουγγαρία, την Ανατολική Γερμανία, τη Βουλγαρία, την Τσεχοσλοβακία και τη Ρουμανία.
Αντί, όμως, να αναδειχθεί σε μια χρονιά ηρωικών, πλην ξεχασμένων, επαναστάσεων, το 2019 ίσως μείνει στην ιστορία ως η χρονιά στην οποία ένας εξεγερτικός άνεμος άρχισε να πνέει σε ολόκληρο τον πλανήτη. Η λίστα είναι και πάλι τεράστια: στη Χιλή, τον Ισημερινό, τη Γαλλία, το Ιράκ, το Ιράν, το Λίβανο, το Καζακστάν, την Αλγερία, το Χονγκ Κονγκ και αρκετές ακόμη περιοχές του πλανήτη οι κινητοποιήσεις των πολιτών εξελίχθηκαν σε ολομέτωπες συγκρούσεις με την Αστυνομία και το στρατό -και σε αρκετές περιπτώσεις στέφθηκαν με επιτυχία.
Αν και καμία κινητοποίηση δεν διεκδικεί τον τίτλο της επανάστασης, δεν ήταν λίγοι οι ιστορικοί και οι αναλυτές που αναζήτησαν ομοιότητες ακόμη και με το κύμα εξεγέρσεων που σάρωσε την Ευρώπη το 1848. Σε αντίθεση, όμως, με τη λεγόμενη «Άνοιξη των Λαών» του 19ου αιώνα, που εξέφρασε κοινές επιδιώξεις υπέρ της ενίσχυσης του έθνους κράτους και της απομάκρυνσης των παλαιών καθεστώτων, οι φετινές εξεγέρσεις είχαν τόσο διαφορετικά χαρακτηριστικά που φαίνεται δύσκολο να τις εντάξει κανείς σε μια κοινή κατηγορία.
Οι εξεγέρσεις λόγου χάρη στον Ισημερινό (που οδήγησαν στην ακύρωση του προγράμματος του ΔΝΤ) και στη Χιλή είχαν ως κοινό παρονομαστή την αμφισβήτηση των νεοφιλελεύθερων δογμάτων που επιβάλλονται στη Νότια Αμερική από την εποχή του δικτάτορα Αουγκούστο Πινοσέτ. Καθώς, ο Λευκός Οίκος ενορχήστρωνε ή, απλώς, ενίσχυε πραξικοπήματα στη Βενεζουέλα και τη Βολιβία, οι λαϊκές κινητοποιήσεις στην ευρύτερη περιοχή έδειχναν ότι το πολιτικό εκκρεμές άρχισε να κινείται από την άκρα δεξιά προς την Αριστερά, ή τουλάχιστον προς το κέντρο.
Στον αντίποδα βρέθηκαν θεωρητικά οι κινητοποιήσεις στο Χονγκ Κονγκ, οι οποίες παρουσιάστηκαν από τα δυτικά ΜΜΕ ως μια κραυγή απέναντι στον αυταρχισμό του «κομμουνιστικού» κόμματος της Κίνας. Μια πιο προσεκτική ματιά, βέβαια, αποδείκνυε ότι η σπίθα που έβαλε φωτιά στην ημι-αυτόνομη επαρχία της Κίνας, ίσως να σχετίζεται περισσότερο με τον καπιταλισμό παρά με τον υποτιθέμενο κομμουνισμό. Η μετατροπή του Χονγκ Κονγκ σε μια τεράστια «Offshore» για την κινεζική οικονομία, είχε σαν αποτέλεσμα να εκτιναχθεί το κόστος ζωής. Γεγονός που άσκησε τρομακτικές πιέσεις σε μεσαία και κατώτερα στρώματα, τα οποία κατέβηκαν στους δρόμους. Το γεγονός ότι οι ΗΠΑ κατάφεραν τελικά να καπελώσουν την εξέγερση, προσπαθώντας να την μετατρέψουν σε μια ακόμη «πολύχρωμη επανάσταση», δεν αλλάζει τα πραγματικά, οικονομικά αίτια της αναταραχής. Ανάμεσα στις κινητοποιήσεις της Λατινικής Αμερικής και του Χονγκ Κονγκ φαίνεται να ισορροπεί, τόσο από πολιτικής όσο και κοινωνικής άποψης, το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων στη Γαλλία. Χωρίς τα σαφή αριστερά χαρακτηριστικά των κινητοποιήσεων, στα οποία μας έχει συνηθίσει η Γαλλία (κάποιοι προέτρεξαν να συνδέσουν ατυχώς το κίνημα με την άκρα δεξιά), τα Κίτρινα Γιλέκα γεννήθηκαν σαν αντίδραση σε μια αύξηση της τιμής των καυσίμων (όπως, για παράδειγμα, και στον Ισημερινό), αλλά απέκτησαν πολύ ευρύτερα χαρακτηριστικά (όπως και στο Χονγκ Κονγκ).
Κοινά χαρακτηριστικά, αλλά και σημαντικές διαφορές από τον υπόλοιπο πλανήτη εμφανίζουν οι εξεγέρσεις και οι κινητοποιήσεις που συνεχίζουν να συγκλονίζουν τη Μέση Ανατολή. Η Βηρυτός, η Βαγδάτη και το Αλγέρι γνώρισαν γιγαντιαίες και συχνά αιματηρές εξεγέρσεις από κινήματα που αμφισβητούσαν τη διαφθορά, το νεποτισμό αλλά και τη γενικότερη οικονομική πολιτική των κυβερνήσεών τους. Σε όλες τις περιπτώσεις τα κινήματα έμειναν ακέφαλα και έτσι δυσκολεύονται να μετατρέψουν τη συμπυκνωμένη οργή σε οργανωμένη δράση, η οποία δεν θα αρκείται στο να ζητά την παραίτηση ενός ηγέτη, αλλά θα προβάλλει και ένα σχέδιο για την επόμενη ημέρα.
Ίσως, τελικά, αυτός να είναι και ο μοναδικός συνδετικός κρίκος όλων των εξεγέρσεων που συγκλόνισαν τον πλανήτη το 2019: Σε αντίθεση με τις επετείους των επιτυχημένων επαναστάσεων που τιμήσαμε φέτος, τα κινήματα του 2019 δεν είχαν συγκεκριμένη ηγεσία, ενώ πάντα απουσίαζε η «μεγάλη αφήγηση», που επιτρέπει σε μια εξέγερση να εξελιχθεί σε επανάσταση. Ύστερα, όμως, από έναν κοινωνικό λήθαργο αρκετών χρόνων, τα γεγονότα του 2019 ίσως σηματοδοτούν μια ιστορική καμπή. Μικρά και σχετικά ασήμαντα γεγονότα, όπως η αύξηση στην τιμή της βενζίνης ή των εισιτηρίων στα μέσα μαζικής μεταφοράς, αρκούν πλέον για να κατεβάσουν στους δρόμους εκατομμύρια ανθρώπους, οι οποίοι εκφράζουν έτσι την οργή τους για μια σειρά άλλων πολύ σημαντικότερων ζητημάτων.
Το 2020 θα κρίνει εάν ζήσαμε μια σύμπτωση ή εάν εισερχόμαστε σε μια περίοδο παγκόσμιας αμφισβήτησης του status quo –μια από εκείνες τις στιγμές που γράφεται η Ιστορία.
Δημοσιεύτηκε στο Σπούτνικ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου