Σοφία Αράβου-Παπαδάτου
Δρ Κοινωνικής Ψυχολογίας-Οδοντίατρος
Γραμματέας ΣΥΝ Κεφαλονιάς και Ιθάκης.
Μετά από πολλαπλές και διαφόρων επιπέδων αναγνώσεις του «προγράμματος Καλλικράτης» για τη διοικητική μεταρρύθμιση της χώρας, το πολιτικό τοπίο κάπως ξεκαθαρίζει. Γίνονται ορατές, ως ένα σημείο, οι μεθοδεύσεις, οι στόχοι και οι σκοπιμότητες του όλου σχεδιασμού. Σε ένα πρώτο επίπεδο πρέπει να ομολογήσουμε ότι πρόκειται για ένα αισιόδοξο, ευχάριστο και εύληπτο κείμενο, που χαρακτηρίζεται από έναν εξωστρεφή και ρέοντα λόγο.
Στον «Καλλικράτη», περιγράφεται αυτό που όλοι ονειρευόμαστε, μία χώρα δηλαδή, αποκεντρωμένη και βελτιωμένη ως προς τα υδροκέφαλα και ασφυκτικά κατοικημένα μητροπολιτικά κέντρα. Από την άλλη μεριά, σκιαγραφείται μια περιφέρεια που απαλλάσσεται από την ερήμωση και λειτουργεί με πραγματικά Ευρωπαϊκές προδιαγραφές αναπτυξιακής και κοινωνικής λειτουργίας, στα πλαίσια μιας ισχυρής βιωσιμότητας. Μιας ισχυρά βιώσιμης ανάπτυξης που περιλαμβάνει τις τεχνικές υποδομές και την πράσινη ανάπτυξη, από κοινού με την οικονομική και κοινωνική ευημερία των πολιτών, που θα απολαμβάνουν μια βελτιωμένη ποιότητα ζωής. Περιγράφονται δημοκρατικές διαδικασίες άμεσης δημοκρατίας, ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, ακόμα και η ύπαρξη ενός περιφερειακού και δημοτικού συνήγορου του πολίτη, που θα διαμεσολαβεί σε περιφερειάρχες και δημάρχους. Με τον συνήγορο του πολίτη της περιφέρειας και του δήμου, αφενός θα εξυπηρετείται και θα βελτιώνεται η έννοια της γειτονιάς, του χωριού και της διαβούλευσης, ενώ από την άλλη μεριά, θα αφήνει χώρο και χρόνο στους δημοτικούς άρχοντες, για να υπηρετούν απερίσπαστοι τα διευρυμένα τους καθήκοντα.
Στον «Καλλικράτη» φαίνεται ότι οι πρώτοι απαραίτητοι ανθρώπινοι και οικονομικοί πόροι, αν και ελάχιστοι, θα εξασφαλιστούν (ΕΣΠΑ, πρώην ΘΗΣΕΑΣ και νυν «ΕΛΛΑΔΑ» των 4 δις ευρώ), ενώ παράλληλα η διαφάνεια και ο έλεγχος μοιάζουν να είναι διευθετημένοι. Οι συνεχείς αναρτήσεις στο διαδίκτυο των πεπραγμένων, δήμων και περιφερειών, οι ειδικές ομάδες οικονομικού ελέγχου, προϊδεάζουν για μια διαφορετική διακυβέρνηση που όλοι εύχονται, τουλάχιστον το πολυπληθέστερο και έντιμο τμήμα του ελληνικού πληθυσμού. Το κείμενο πλημμυρίζει από ενοράσεις ενός βελτιωμένου παρόντος και ενός άριστα διοικητικά μεταρρυθμισμένου μέλλοντος.
Στη δεύτερη ανάγνωση του κειμένου, και συνεπικουρούντων πολλών κριτικών δημοσιεύσεων από νυν και τέως α΄ και β΄ βαθμού δημοτικών αρχόντων, περνάει κανείς σε ένα άλλο επίπεδο ερμηνείας. Οπωσδήποτε πρέπει να παραμερίσεις βιωματικές πικρίες των αυτοδιοικητικών, αλλά και αθέατα υποκειμενικά συμφέροντα, προκειμένου να είσαι αντικειμενικός στην ερμηνεία σου. Πρέπει να παραμερίσεις μια υποβόσκουσα κοινωνική πραγματικότητα, που μετράει και αθροίζει συνεχώς αριθμητικά ψηφοθηρικά μεγέθη, προκειμένου να εξασφαλιστεί η τάδε ή η δείνα μορφή εξουσίας. Προκειμένου να προβλεφθούν συνεργασίες με στόχο και αυτοσκοπό την εξουσία, ένα πλήθος αυτοδιοικητικών που ποτίζει με άφθονα «κροκοδείλια δάκρυα» το «δήθεν» ενδιαφέρον για τη χώρα και τον πολίτη. Πρέπει ακόμα να μετρήσεις την απογοήτευση κάποιων άλλων αυτοδιοικητικών που έχουν ζήσει από πολύ κοντά την απουσία χρηματοδότησης από το κεντρικό κράτος, την ασφυκτική εποπτεία διακυβέρνησης και την κάθε άλλο παρά αυτοδιοίκηση, δήμων και νομαρχιών. Ας μην ξεχάσουμε τέλος, και κυρίως αυτούς, που έχουν ζήσει, αν δεν έχουν στηρίξει, τη διαφθορά τη διαπλοκή και την κατασπατάληση του δημόσιου χρήματος, του χρήματος όλων μας.
Με αυτές τις σκέψεις περνάς στην τρίτη ανάγνωση, όπου αρχίζουν πλέον τα προσωπικά ερωτήματα. Πώς να εμπιστευτείς μια κυβέρνηση με τόσο μακρόχρονο και ιδιαίτερα βεβαρημένο παρελθόν; Πώς να εμπιστευτείς μια κυβέρνηση που ακυρώνει ανερυθρίαστα τις προεκλογικές της εξαγγελίες και βυθίζει τη χώρα στην οικονομική «κατάψυξη», την φοροεισπρακτική πολιτική και την ανεργία, αυτό το ηθικό έγκλημα ιδιαίτερα προς τους νέους; Πώς να πιστέψεις ότι ο δημοσιονομικός έλεγχος και η πολιτική σταθερότητας, συνάδει με ένα αστρονομικού κόστους πρόγραμμα, πραγματικής αναπτυξιακής περιφερειακής κοσμογονίας; Μήπως μπορείς να πιστέψεις ότι θα βρεθούν οι αληθινοί δημοκρατικοί και ανθρωπιστές Ηγέτες που θα επανδρώσουν τις θέσεις περιφερειαρχών και δημάρχων; Στον «Καλλικράτη» περιγράφεται ένα προφίλ Ηγετών που προαπαιτεί μία διαφορετική μορφή εκπαίδευσης, διευρυμένης συνείδησης και κριτικής σκέψης. Σήμερα θα βρεθούν; Σήμερα που οι επιστήμονες αποκαλούνται παγκόσμια «ειδικοί αγράμματοι», διότι είναι εκπαιδευμένοι μονοσήμαντα στον περιορισμένο τομέα της γνώσης τους; Πραγματικά απορείς που θα βρεθούν οι Ηγέτες, στις Περιφέρειες και τους διευρυμένους Δήμους, που θα μπορούν να εκτιμήσουν αναλογικά και ισότιμα τις Υποδομές και την Τέχνη λ.χ. που θα μπορούν να εκτιμήσουν την Αισθητική Θεωρία ισότιμα με τις Βιολογικές και τις Φυσικές Επιστήμες, την Πληροφορική και τα Οικονομικά, ισότιμα με την Λογοτεχνία; Πού θα βρεθούν οι Ηγέτες οπλισμένοι με την ασπίδα ηθικής και αντίστασης στα γιγαντωμένα συμφέροντα που καραδοκούν; Πού θα βρεθούν οι Ηγέτες που θα τοποθετήσουν τον άνθρωπο πάνω από τα κέρδη; Οι συνεργάτες επιστήμονες θα είναι εκπαιδευμένοι στην επικοινωνιακή τέχνη, απαραίτητη ικανότητα για την απόδοση ωφέλιμου έργου; Πού θα βρεθούν εντέλει οι άνθρωποι που θα λειτουργήσουν την άμεση δημοκρατία, την πολυεπίπεδη επικοινωνία και τον Λόγο μαζί με τους Αριθμούς; Πώς να εμπιστευτείς τέλος μια διαβούλευση που παρουσιάζει επτά γενικές Κρατικές Διευθύνσεις; Πρόκειται για αληθινή αυτοδιοίκηση;
Μετά από αυτή την εξαντλητική πορεία διερώτησης και αντιθετικής διαλεκτικής, έρχεται το στάδιο της τελικής ανάγνωσης που πρέπει να πάρεις θέση. Φαίνεται ότι έχεις τρεις επιλογές: «θα νίψεις τας χείρας σου;», «θα σηκώσεις τα μανίκια;» ή θα σηκώσεις τη «γροθιά της φωνής και της αντίστασης;». Αν δεν πιστεύεις και δεν ελπίζεις σε πολλά, σίγουρα θα διαλέξεις την τρίτη θέση, την κινηματική δράση και είναι απόλυτο δικαίωμα του καθενός εφόσον δεν διασαλεύεται η έννομη τάξη. Αν διατηρείς κάποια ελπίδα ότι αυτή η χώρα αξίζει μια καλλίτερη τύχη, αν εκείνη η μικρή φράση στον «Καλλικράτη» ότι η Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, δεν αφορά τις επόμενες εκλογές αλλά τις επόμενες γενιές (σελ. 10), σίγουρα «θα σηκώσεις τα μανίκια». Είναι η φράση που δονεί χορδές, που σε κάνει να καταλάβεις ότι υπάρχει πιθανόν μια μικρή δόση εντιμότητας στο όλο αρχιτεκτόνημα, ότι δεν θα γίνουν όλα αύριο, αλλά τουλάχιστον μπορούν να αρχίσουν. Το «σήκωμα των μανικιών», δε σημαίνει συμμετοχή στη διακυβέρνηση, μπορεί να σημαίνει απλά, μετατροπή του αδιάφορου ή και απογοητευμένου πολίτη, σε ενεργό και συμμετοχικό πολίτη. Μεταβολή σε ένα διεκδικητικό πολίτη που θα απαιτήσει επιπλέον την απλή αναλογική στις αυτοδιοικητικές εκλογές, τη φορολογική μεταρρύθμιση, την πάταξη της διαφθοράς και της διαπλοκής με τον αληθινό οικονομικό έλεγχο, που θα απαιτήσει τον περιορισμό της κρατικής εποπτείας στην αυτοδιοίκηση, που θα εργαστεί και ο ίδιος έντιμα, που θα ζητήσει χρονοδιάγραμμα και προτεραιότητες, αλλά και τόσα άλλα που αναβιώνουν με την ενεργό συμμετοχή. Αυτό που σίγουρα δεν πρέπει να αποφασίσουμε μέσα στην παγκόσμια και εγχώρια πολιτική και οικονομική συγκυρία, είναι να στρέψουμε το κεφάλι και να «νίψουμε τας χείρας». Τότε πράγματι δεν υπάρχει λύση.