Tης Eλενης Mπιστικα. Από την εφημερίδα << Καθημερινή.>>
Για το τριήμερο των Φώτων, όπως συνηθίζουμε, ανοίξαμε το λαογραφικό συναξάρι του σοφού καθηγητού, του αείμνηστου φιλόλογου, λαογράφου, ιδρυτή και προέδρου της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας Δημ. Σ. Λουκάτου, σπουδαίου πατριώτη, από το Αργοστόλι της Κεφαλονιάς. Τα Κάλαντα στο εξώφυλλο του βιβλίου «Χριστουγεννιάτικα και των γιορτών» του Δημ. Σ. Λουκάτου τα λένε μπροστά στην Ακαδημία τα Ελληνόπουλα του ’60-’61, με γαλότσες και παλτά από κουβέρτες, κουρεμένα γουλί, με το τριγωνάκι στο χέρι να κελαηδά. (Ηρθαν στο σπίτι αδελφάκια από ξένη χώρα, καθαρά, ευγενικά, μαθητές δημοτικού και μας τα ’παν, φέτος, τα κάλαντα, σε σωστά ελληνικά, ώς το τέλος. Και πήραν το κέρασμα, σοκολατάκι. Ηταν μια ευχάριστη εικόνα, ελπίδα για καλύτερες εποχές).
Αλλά ας πάμε στο τριήμερο των Φώτων, 5 Ιανουαρίου, σαν σήμερα δηλαδή, κατά τον Λουκάτο, είναι η μέρα του Αγιασμού. Παλιά γινόταν και εδώ, ερχόταν ο παπάς με τον αγιασμό και άγιαζε κάθε γωνιά του σπιτιού και έπαιρνε οβολό για τους φτωχούς της ενορίας. Στις 6 Ιανουαρίου, είναι η μέρα των Θεοφανίων. Τη λένε και «Ολόφωτα» γιατί ξεχωρίζει από την προηγούμενη και την επόμενη, τ’ αϊ Γιαννιού, 7 Ιανουαρίου. Στην πρωινή λειτουργία είναι γενικός ο εκκλησιασμός. Ο ναός είναι στολισμένος με πρασινάδες, η εξέδρα για τον αγιασμό (το Γεφυράκι στην περίπτωση του Πάρκου της Κηφισιάς) είναι εντυπωσιακά στολισμένο. Ο ιερέας, ο δεσπότης, ρίχνει τον Σταυρό στη θάλασσα, στη λίμνη, στο ποτάμι, στην πηγή, στο πηγάδι, όπου υπάρχει νερό να αγιαστεί. Νεαροί κολυμβητές πέφτουν «για να πιάσουν τον σταυρό», να τον φέρουν στον ιερέα, να φιλήσουν το χέρι του, να πάρουν την ευλογία του και ένα δώρο. Η «Κατάδυσις» του Σταυρού στη θάλασσα την ημέρα των Φώτων είναι από τα γραφικότερα ελληνικά λατρευτικά έθιμα. Εδώ παρίσταται ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας στον Αγιασμό, στον Πειραιά, ενώ στην Πόλη ο Οικουμενικός Πατριάρχης ρίχνει τον Σταυρό στον Βόσπορο, με πλήθος προσκυνητές να τον πλαισιώνουν... Οσοι νήστεψαν πίνουν τρεις γουλιές από τον αγιασμό, καλό είναι να λουστούν οι μακρυμαλλούσες, μιας κι είναι αγιασμένα τα νερά! Φαγητό της ημέρας, χοιρινό ιδιαίτερα με χορταρικά κι ένα ψωμί ή τσουρέκι της γιορτής, η «Φωτίτσα» μας θυμίζει ο Κεφαλονίτης σεβαστός καθηγητής που αναπαύεται, κοντά στους πρόσφυγες Σμυρνιούς, στο Κοιμητήρι Νέας Σμύρνης. Οσο για «Τ’ αϊ-Γιαννιού», τη «Σύναξη του Προδρόμου» είναι η σπουδαιότερη από τις γιορτές του Προδρόμου Βαπτιστού. Η μισή Ελλάδα γιορτάζει – Γιάννης, Ιωάννα, Πρόδρομος γιορτάζουν. Με πολλές επισκέψεις κλείνει ο κύκλος των Εορτών. Και μια υποσημείωση: για την ορθογραφία, τα Θεοφάνια, Επιφάνια (σημειώνει ο Δημ. Σ. Λουκάτος) ότι γράφονται κατά το Εόρτια, Ολύμπια, Δημήτρια... Αλλο είναι η Επιφάνεια του Χριστού και η Θεοφάνεια... Στη Θεσσαλία κι αλλού την ημέρα των Φώτων συνήθιζαν να βγαίνουν στα ποτάμια με τα εικονίσματα του σπιτιού και να τα πλένουν (σαν τα αρχαία «πλυντήρια» των ξύλινων αγαλμάτων). Αυτά από τη λαογραφία. Καθώς μπαίνει το βιβλίο πίσω στο ράφι, αποδιώχνουμε τη σκέψη ότι στα Ζαγοροχώρια κλέβουν τα εικονίσματα από τις πετρόχτιστες κατάκλειστες εκκλησιές, αλειτούργητες κι αφύλαχτες...
Η φωτογραφία είναι από Θεοφάνεια στη Σάμη, τη δεκαετία του 1970.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου