H ναυμαχία του Λεπάντο το 1571 και η Κεφαλονιά.

Πηγή: https://www.facebook.com/pages/Ionian-center/374634972606441?ref=ts&fref=ts

Μετά την κατάληψη της Κύπρου   το 1570 από τον σουλτάνο Σελίμ Β΄ και τις σφαγές  των παραδοθέντων Βενετσιάνων, την επίσης προκλητική και βάρβαρη στάση των Οθωμανών απέναντι στα χριστιανικά κράτη και την ολοένα και περισσότερο επεκτατική πολιτική τους, με προτροπή του Πάπα Πίου Ε’ δραστηριοποιήθηκε διπλωματική πρωτοβουλία της Βενετίας και Ισπανίας για την δημιουργία συμμαχίας με σκοπό την διάλυση του  οθωμανικού στόλου και απελευθέρωση των κατεχομένων εδαφών

Έτσι, μεταξύ του Πάπα Πίου Ε’ και  Βενετίας, Σαβοΐας, Νεάπολης & Σικελίας, Ισπανίας ,Μάλτας υπογράφηκε στις 25 Μαΐου 1571 η “Sacra Liga Antiturca”, συμμαχία που είχε σκοπό να σταματήσει τον Οθωμανικό επεκτατισμό. Ο συμμαχικός στόλος διατέθηκε στη Βενετία που ήταν η άμεσα και περισσότερο θιγόμενη στις ανατολικές κτήσεις της.

Ο Βενετσιάνικος στόλος  ήτανε διαιρεμένος σε δυό μοίρες και ηγούνταν οι ναύαρχοι  Sebastiano Venier και Agostino Barbarigo  . Του Παπικού στόλου ο ναύαρχος Marcantonio Colonna, του Γενοβέζικου ο Gianandrea Doria  και του Ισπανικού ο ετεροθαλής αδελφός του βασιλιά της Ισπανίας Φιλίππου του Β΄,Don Giovanni d’Austria που κατόπιν γενικής συμφωνίας ήταν ο αρχιναύαρχος του συμμαχικού στόλου.

Η δύναμη του συμμαχικού στόλου αποτελείτο από 285 πλοία εκ των οποίων 14 ,κατ΄άλλους 7, στάλθηκαν από την Κρήτη, Ζάκυνθο, Κεφαλονιά, Κέρκυρα και μετέφερε πεζικό 28.000 ανδρών με μεγάλο αριθμό Ελλήνων ανάμεσά τους.

Στις 17 Σεπτεμβρίου 1571 ο συμμαχικός στόλος απέπλευσε από την Μεσσήνη της Σικελίας με πορεία ανατολικά προς συνάντηση του Οθωμανικού στόλου. Στις 26 Σεπτεμβρίου ο στόλος φθάνει στην Κέρκυρα για ανεφοδιασμό, στις 3 Οκτωβρίου αποπλέει από την Ηγουμενίτσα και στις 4 Οκτωβρίου αγκυροβολεί στο Φισκάρδο Κεφαλονιάς. Το βράδυ της 4^ης Οκτωβρίου ο συμμαχικός στόλος κωπηλατούσε για να πλεύσει την απόσταση των 12 ναυτικών μιλίων που χωρίζει το Φισκάρδο από την Valle d’ Alessandria, δηλαδή τον αιγιαλό της Σάμου ή Σάμης Κεφαλονιάς όπως λεγότανε αυτή την χρονική περίοδο. Στις 5 και 6 Οκτωβρίου ο στόλος είναι αγκυροβολημένος  εμπρός από την Valle d’Alessandria δηλαδή την σημερινή Σάμη έως και την περιοχή Φρύδι του σημερινού Καραβομύλου Κεφαλονιάς, για να υδρευθεί από παρακείμενη πηγή  -η παράδοση αναφέρει την πηγή του Λουτρού στη Σάμη- γεμίζοντας τις δεξαμενές νερού των πλοίων, να ασκηθεί  και κατά μια εκδοχή να γίνει το τελευταίο πολεμικό συμβούλιο των χριστιανών ναυάρχων στο οχυρωμένο και ασφαλές μοναστήρι των Αγίων Φανέντων, στο λόφο υπεράνω της Σάμης. Τα χαράματα της 7^ης  Οκτωβρίου 1571 αποπλέει από την Σάμη ο συμμαχικός χριστιανικός στόλος με δύναμη

 Η ναυμαχία του Λεπάντο /Ναυπάκτου σε χαλκογραφία εποχής.

από 285 πλοία υπό την αρχηγία του Don Giovanni d’Austria  και φθάνοντας στους Κουρτσουλάρους ναυμαχεί και κατατροπώνει  τον Οθωμανικό στόλο που αποτελείτο από 273 πλοία, κυρίως  Αιγυπτιακά και Αλγερινά,  υπό την αρχηγία του  Muezzinzade Aλή πασά. Η ναυμαχία του Λεπάντο –La battaglia di Lepanto-όπως είναι γνωστή διεθνώς ή της Ναυπάκτου, γιγαντιαία για τα μέτρα της εποχής, έγινε  στους Κουρτσουλάρους όπως λεγόντουσαν τότε οι Εχινάδες νήσοι , πλησίον του ακρωτηρίου Σκρόφα, στον  κόλπο του Λεπάντο όπως τον αποκαλούσαν οι Βενετσιάνοι.

Η Κεφαλονιά συμμετείχε με τους σοπρακόμιτους Χριστόφορο ή Χριστόδουλο Κρασσά ,  τον Αντώνιο Τσιμάρα και τον γιό του Ιωάννη  και με τον ο αρχηγός του συμμαχικού στόλου Don Giovanni dʼAustria . Μιχαήλ Πιτσαμάνο.

Μετά την νίκη ο συμμαχικός στόλος προσορμίστηκε και στην Κεφαλονιά όπου ενταφιάστηκαν οι νεκροί και αναγέρθηκε σε ανάμνηση της νίκης, η εκκλησιά της Santa Maria Della Vittoria στο Αργοστόλι, ή κατ΄άλλη εκδοχή, η εκκλησιά υπήρχε ήδη από το 1500 αλλά εκεί τελέσθηκαν οι επινίκιοι εορτασμοί και δοξολογίες.

πορτραίτο του Βενετσιάνου ναυάρχου Sebastiano Venier και η ναυμαχία επάνω δεξιά.

 Ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι ο βενετσιάνος ναύαρχος Sebastiano Venier μετά την νικηφόρο έκβαση της ναυμαχίας, αφιέρωσε ένα μνημείο ευσεβείας “monumentum devotionis” στην Κεφαλονιά που η παράδοση ήθελε να είναι έργο του ζωγράφου Ραφαήλ Σάντι. Για το που εναποτέθηκε το μνημείο της νίκης στην Κεφαλονιά οι μελετητές αναφέρουν ή το μονύδριο της Αγίας Ευφημίας στην Πύλαρο ή το μοναστήρι των Αγίων Φανέντων στην Σάμη ή ότι εναποτέθηκε το μνημείο κάπου στην ευρύτερη περιοχή της Σάμης.

Στον σημερινό καθεδρικό ναό της Σάμης εναπόκειται εικόνα του θρόνου, της Παναγίας με το μικρό Ιησού που είναι γνωστή ως η Παναγία η Λουτριώτισσα γιατί μέχρι πρότινος βρισκότανε στην εκκλησιά της κοιμήσεως την Θεοτόκου, περιοχής Λουτρού στη Σάμη.

Ας κάνουμε σύντομη περιγραφή της εικόνας : επάνω αριστερά και κάτω από τα μονογράμματα ΜΡ ΘΥ γράφεται «η μόνη ελπίς των απελπισμένων». Στο κάτω μέρος της εικόνας υπάρχουν αναγραμμένες δυο επιγραφές , μία στη ελληνική γλώσσα ικετευτική και μια στην λατινική αφιερωματική. Η ελληνική γράφει:« Υπερένδοξε  αειπάρθενε ευλογημένη Θεοτόκε προσάγαγε την υμετέραν προσευχήν τω υιώ σου και θεώ ημών και αίτησε ίνα δώση δια σου πάντας τους κοπιώντας και διακονούντας εν τη αγία μονή ταύτη Α.Ψ.Λ.ς»  Ραφαήλ ιερομόναχος άνινος και ηγούμενος ικετεύει ,1736.

Δεξιά της παραπάνω επιγραφής υπάρχει η λατινική με κάποιες φθορές και γράφει όπως εσώζετο το 1865 «Monumentum devotionis Sebastiani /Venieri propter insigner victotiam/quam eadem duce adversus Turcus / anno 1573 retulit Venetia in cycladis » που έχει αποδοθεί « μνημείο ευσεβείας του Σεβαστιανού Βενιέρ για την       

 Αργοστόλι, ο μαρμάρινος οβελίσκος που κατασκεύαστηκε το 1906 στην μνήμη των πεσόντων στη ναυμαχία της Ναυπάκτου.

ένδοξη νίκη την οποία με τον ίδιο αρχηγό, εναντίον των Τούρκων το έτος 1573, πέτυχε η Βενετία στις Κυκλάδες».

Οι μελετητές έχουν ενσκήψει στην εν λόγω εικόνα και  επιγραμματικά αναφέρουμε κάποιες απόψεις τους: α) σύμφωνα με την ελληνική επιγραφή και του αφιερωτή κληρικού, η εικόνα ανήκε στο μοναστήρι των Αγίων Φανέντων, β) το παραπάνω μοναστήρι διαλύθηκε το 1805 και μέρος των ιερών εικόνων και σκευών εναποτέθηκαν και στην εκκλησιά-κοιμητηριακή σήμερα-της Κοιμήσεως της Θεοτόκου ή Παναγιάς της Λουτριώτισσας στη Σάμη,

Σάμη Κεφαλονιάς,η εικόνα γνωστή ως η Παναγία η Λουτριώτισσα που φέρει λατινική αφιερωματική επιγραφή για την ναυμαχία της Ναυπάκτου. / Cefalonia Sami , icona religiosa della Vergine Maria con una iscrizione latina sulla battaglia di Lepanto.

γ)η τεχνοτροπία της εικόνα όπως  είναι σήμερα αναμφίβολα αποδίδεται στον 18^ο αιώνα και έχει ως πρότυπο την περίφημη εικόνα του  Στεφάνου Τζανκαρόλα «Η Παναγία του  Ακαθίστου» της Μονής Σισσίων, που τώρα εναπόκειται στο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Αργοστολίου και που με την σειρά της ,ενδεχομένως, έχει ως πρότυπο τον πίνακα του Ραφαήλ  Madonna della sedia  που βρίσκεται στο Παλάτσο Pitti  της Φλωρεντίας δ) ενδέχεται η σημερινή εικόνα να είναι επιζωγραφισμένη για αυτό υπάρχουν οι δύο απομακρυσμένες μεταξύ τους χρονολογικά επιγραφές και ε) ενδέχεται η λατινική επιγραφή να μεταφέρθηκε από παλαιότερη εικόνα και γράφτηκε αντί του ορθού 1571 το έτος 1573 και αντί του ορθού Curzolari  το εσφαλμένο Cycladis.

Ωστόσο έχει διατυπωθεί από τον Ηλία Τσιτσέλη η άποψη ότι με την λέξη Cycladis, μνημονεύεται η δράση του  Sebastiano Venier στα Ελληνικά νησιά εν γένει.

Μέχρι τώρα δεν έχουν ερευνηθεί επαρκώς για το θέμα αυτό τα επτανησιακά δημόσια και ιδιωτικά αρχεία όπως και τα βενετσιάνικα  ως προς την Κεφαλονιά, έτσι είναι ελάχιστες οι πληροφορίες που έχουμε για  πριν και μετά  από το συγκεκριμένο γεγονός.

Πηγές

-Alexander Freiherr von Warsberg, Ithaca ,Wien 1887

-Αντ.Μηλιαράκης, γεωγραφία πολιτική νέα και αρχαία του νομού

Κεφαλληνίας ,Αθήνησιν 1890

-Ιωσήφ Πάρτς, Κεφαλληνία και Ιθάκη, εν Αθήναις 1892,ανατύπωση

από βιβλιοπωλείο Δ.Ν.Καραβία, Αθήνα MCMLXXXII.

-Ηλίας Τσιτσέλης, Κεφαλληνιακά σύμμικτα, τ. Β΄, εν Αθήναις 1960

-Γερ.Η.Πεντόγαλος, Χριστόφορου ή Χριστόδουλου Κρασσά διαθήκη,

Κεφαλληνιακά χρονικά, τ.1 ,Αργοστόλι 1976

-Hugh Bicheno, Η ναυμαχία της Ναυπάκτου 1571, εκδόσεις ενάλιος

Αθήνα 2006.

-I.K.Χασιώτη, η υπογραφή της Sacra Liga Antiturca και η ναυμαχία

της Ναυπάκτου…,ιστορία Ελληνικού έθνους. Εκδοτική Αθηνών, τ.Ι’

-Γεωργίου Φ. Αντζουλάτου, προβληματισμοί για την ιστορική εικόνα

« Η μόνη ελπίς των απελπισμένων» στη Σάμη Κεφαλληνίας,

πρακτικά Ε’ πανιονίου συνεδρίου, τ.3, Αργοστόλι 1991.

-Σπύρος Γ.Γασπαρινάτος, η βενετοκρατία στα νησιά του Ιονίου

Πελάγους, Αθήναι 2009.

-Γεωργίου Φ. Αντζουλάτου, μια σημαντική ενθύμηση για την μονή

των Αγίων Φανέντων, Κεφαλληνιακά Χρονικά, τ.12,Αργοστόλι 2010

Τάκης Τόκκας